در سیستم‌های لوله‌کشی از انواع تجهیزات و اتصالات با اهداف مختلفی استفاده می‌شود و ساپورت ها از جمله تجهیزاتی هستند که با هدف مهار بار یا وزن لوله استفاده می‌شود. ساپورت ها می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند و در شرایط مختلفی استفاده شوند. در حقیقت ساپورت در پایپینگ یا تکیه‌گاه گذاری پایپینگ از فعالیت‌های اصلی در طراحی و اجرای سیستم‌های لوله‌کشی صنعتی به شمار می‌رود که به منظور مقابله با عوامل فیزیکی مخرب استفاده می‌شود. در ادامه مطلب به معرفی بیشتر ساپورت، کاربردها و انواع آن پرداخته خواهد شد.
ساپورت چیست؟
همان‌طور که از معنی آن مشخص است منظور از ساپورت پشتیبانی و محافظت است و ساپورت‌های لوله (pipe supports) به تجهیزاتی گفته می‌شوند که برای نگه‌داشتن و بالا بردن لوله‌ها از یک سازه نگه‌دارنده برای آرایش عمودی و افقی طراحی شده و استفاده می‌شوند. ساپورت‌ها همانند انواع لوله و اتصالات upvc می‌تواند اهداف و کاربردهای مختلفی داشته باشند که مهم‌ترین آنها به شرح زیر می‌باشند:
- جلوگیری از تنش‌های بیشتر از حد مجاز
- جلوگیری از لرزش‌های اضافی خطوط لوله
- رفع مشکل نشت در محل اتصالات و مقابله با اثرات ناشی از بارهای موقتی و دینامیکی
- جلوگیری از بالا آمدگی ناخواسته لوله‌ها و جلوگیری از لغزش آنها
- مقابله با قرارگیری المان‌ها در معرض دماهای بالا
- جلوگیری از جابجایی‌های ناخواسته
- هدایت مسیر حرکت لوله‌ها به جهت‌های مختلف و …
انواع ساپورت در پایپینگ
همان‌طور که گفته شد ساپورت ها می‌توانند کاربردهای متعددی در سیستم‌های لوله‌کشی داشته و همانند اتصالات پایپینگ می‌توانند از تنوع بالایی برخوردار باشند. در اصل ساپورت ها می‌توانند بر اساس فاکتورها و پارامترهای مختلفی دسته‌بندی شوند که مهم‌ترین آنها شامل مواردی همچون دسته‌بندی بر اساس اتصال به لوله، تکیه‌گاه مستقیم، تکیه‌گاه غیرمستقیم، بر اساس صلبیت، تکیه‌گاه صلب، تکیه‌گاه الاستیک، تکیه‌گاه قابل تنظیم، بر اساس عایق لوله، تکیه‌گاه عایق گرما، تکیه‌گاه عایق سرد، تکیه‌گاه عایق صوتی، بر اساس نوع جوش، تکیه‌گاه جوشی، تکیه‌گاه بست دار، بر اساس عملکرد، تکیه‌گاه نگه‌دارنده، تکیه‌گاه هدایت‌کننده، تکیه‌گاه متوقف کننده و تکیه‌گاه مهاری هستند. از جمله مهم‌ترین انواع ساپورت ها می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- ساپورت های Resting که تکیه‌گاهی برای تحمل وزن لوله‌ها در سیستم‌های لوله‌کشی هستند.
- ساپورت های Hanger که به منظور مطلق نگه‌داشتن لوله‌ها استفاده می‌شوند.
- ساپورت های Anchor که نوعی ساپورت تخت بوده و از حرکت و دوران لوله در کلیه جهات در اثر حرارت، ارتعاش و غیره جلوگیری خواهند کرد.
- ساپورت های Tie که در حقیقت ترکیبی از چند مفتول، میله و … هستند و می‌توانند برای مقید کردن حرکت لوله‌ها در سیستم‌های لوله‌کشی به کار بروند.
- ساپورت های Dummy Leg که قطعه‌ای طولی هستند و جهت ساپورت خط به زانویی جوش داده می‌شوند.
- ساپورت های Giude که برای جلوگیری از تغییر مکان جانبی لوله و آزاد گذاشتن آن در حرکت طولی استفاده می‌شود.
- ساپورت های Shoe که در اصل نوعی قطعه فلزی هستند که به زیر لوله متصل می‌شوند و بر روی فولاد ساپورت قرار خواهند گرفت.
- ساپورت های Saddle که نوعی اتصال جوشی برای لوله‌هایی است که نیاز به عایق دارند و در معرض حرکت طولی یا پیچی قرار می‌گیرد.
معیارهای طراحی و انتخاب ساپورت در پایپینگ
طراحی و انتخاب ساپورت در پایپینگ می‌تواند تحت تأثیر عوامل و پارامترهای مختلفی قرار داشته باشد و لازم است که قبل از اقدام به لوله‌کشی و استفاده از اتصالات و تجهیزاتی همچون ساپورت ها تمامی نکات را در نظر گرفت. از جمله مهم‌ترین نکاتی که در طراحی و انتخاب تکیه‌گاه یا ساپورت باید مد نظر قرار داد می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- نحوه عملکرد ساپورت ها
- مدت زمان و بازه تعمیر و نگهداری
- هزینه‌های نصب و اجرای
- میزان سادگی اجرای ساپورت ها
- دسترسی راحت به قطعات مورد نیاز
- میزان بار مورد انتظار
- محدودیت فضای در دسترس
- دمای طراحی سیستم و اثرات انبساطی
- میزان سازگاری متعلقات پایپینگ با مواد ساپورت و همچنین سازگاری با محیط زیست
- ضخامت، مواد و عایق لوله
استانداردهای طراحی و اجرای ساپورتینگ
همانگونه که استفاده از تجهیزاتی همچون شیر پلاگ ولو نیازمند رعایت استانداردهای ویژه‌ای است، طراحی و اجرای ساپورت ها در لوله‌کشی نیز باید بر اساس استانداردهای خاصی صورت بگیرد. هر چند که برای اجرای کلی سیستم‌های لوله‌کشی می‌توان از ASME B31.3 پیروی کرد اما دستورالعمل‌های بین‌المللی دیگری نیز برای طراحی و اجرای ساپورت ها وجود دارند که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند:
- MSS-SP-69 برای انتخاب و به کارگیری تکیه‌گاه‌های لوله (آمریکا)
- BS-3974 برای رعایت الزامات ساپورت لوله (بریتانیا)
- VGB-R-510 L برای ساپورت های استاندارد (آلمان)
- RCC-M که الزامات ساپورت لوله در فرانسه است.
- MITI 501 که اصول فنی ساپورت گذار در ژاپن است.
- MSS-SP-58 برای تعیین مواد، طراحی و بررسی معیارهای مورد استفاده برای ساخت تکیه‌گاه‌های لوله (آمریکا).
- MSS-SP-89 برای ساخت و نصب تکیه‌گاه‌های لوله (آمریکا)
مهم‌ترین نکات در ساپورت پایپینگ
همان‌طور که گفته شد ساپورت در پایپینگ با هدف محافظت و حمایت از لوله‌ها و مهار بار یا وزن لوله استفاده می‌شود و لازم است که در زمان اجرای آن به نکات مختلفی توجه داشت که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند:
- برای به حداقل رساند تجهیزات ساپورت گذاری باید لوله‌ها گروه‌بندی شوند.
- مسیر خط لوله به محل احتمالی ساپورت گذاری نزدیک شود و حتی‌الامکان ساپورت گذاری در نزدیکی محل‌هایی انجام شود که دارای مشخصات خنثی هستند (نقاط دمایی خنثی)
- ساپورت گذاری در نزدیکی محل‌هایی انجام شود که تمرکز تنش بالا است (شیرآلات، فلنج‌ها و …)
- لوله‌های مستعد لرزش به صورت مستقل ساپورت گذاری شوند.
- فاصله بین تکیه‌گاه‌ها مطابق با مشخصات طراحی و الزامات رعایت شود.
- در صورت تغییر جهت لوله باید فاصله ساپورت گذاری به سه‌چهارم طول لوله استاندارد محدود شود.
- فضای کافی برای راحتی نصب، نگهداری و بازرسی قطعات ساپورت فراهم شود و …
قیمت ساپورت
همان‌طور که گفته شد ساپورت در پایپینگ انواع مختلفی داشته و می‌تواند برای اهداف مختلفی استفاده شود. قیمت این قطعات همانند قیمت لوله و اتصالات می‌تواند تحت تأثیر فاکتورها و پارامترهای مختلفی قرار داشته باشند که مهم‌ترین آنها نوع ساپورت، کیفیت ساخت و جنس ساپورت، برند و شرکت سازنده، تعداد و … هستند.
جمع‌بندی نهایی
ساپورت ها در سیستم‌های لوله‌کشی با هدف مهار بار یا وزن لوله و محافظت از آنها استفاده می‌شوند و می‌توانند انواع مختلفی همچون Saddle ، Shoe ، Giude ، Tie، Resting، Anchor و … داشته باشند و هر کدام از آنها کاربردهای مختلفی داشته باشند. برای انتخاب یک ساپورت مناسب باید به مواردی همچون نحوه عملکرد، هزینه‌ها، راحتی نصب و دسترسی، دمای طراحی سیستم، میزان بار مورد انتظار و … توجه داشت.
