لوله‌ها از جمله کاربردی‌ترین تجهیزات در صنایع مختلف هستند که برای انتقال سیالات مختلف از نقطه‌ای به نقطه دیگر استفاده می‌شوند هرچند که تعدادی از آنها برای محافظت از سیم و کابل برق و … نیز به کار می‌روند. امروزه انواع مختلفی از لوله‌ها وجود دارند که هرکدام از مواد مختلف تولید شده و کاربردهای متعددی دارند. لوله‌های PEX از جمله لوله‌هایی هستند که در تولید آنها از ترکیب فلزات و مواد پلیمری استفاده شده و به دلیل ویژگی‌هایی همچون طول عمر بالا، قیمت مناسب، مقاومت بالا در برابر فشار، دما و ضربه، نصب و اجرای ساده و … کاربردهای متعددی در صنایع مختلف دارند. در ادامه این مطلب از وینوپلاستیک به بررسی کامل لوله PEX، انواع، ویژگی‌ها و کاربردهای آن پرداخته خواهد شد.
لوله پکس چیست؟
لوله PEX در حقیقت به لوله‌های 5 لایه گفته می‌شوند که هرکدام از لایه‌های آن می‌توانند از مواد مختلفی تشکیل شوند. PEX نوعی پلیمر گرماسخت است که از پلیمرهای ترموپلاستیک بعد از طی مراحل شبکه‌ای شدن و پیدایش تغییرات ساختاری تشکیل می‌شود. در اصل PEX مخفف دو بخش PE و X است که در آن PE به معنی پلی‌اتیلن و X به شبکه‌ای بودن آن اشاره دارد. این نوع از لوله و اتصالات از دو لایـه از مــواد PEX در داخـل و خـارج لـوله و یـک لایـه ورق آلومینیم با ضخامت 200-700 میکرون ساخته می‌شوند که توسط دو لایه چسب به لایه‌های PEX وصل می‌شوند. این لوله‌ها می‌توانند یکی از بهترین لوله‌ها برای سیستم‌های آب‌رسانی و سیستم‌های حرارت مرکزی باشند چرا که همزمان دارای ویژگی‌های پلاستیک و فلز هستند. اتصالات این لوله‌ها توسط روش‌های اتصال مکانیکی ایجاد شده و می‌تواند از روش‌های اتصال فشاری و اتصال به وسیله پیچ و مهره در آنها استفاده کرد.
انواع لوله PEX
لوله‌های پکس یا 5 لایه همانند لوله و اتصالات upvc می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند اما مهم‌ترین تقسیم‌بندی آنها تقسیم‌بندی بر اساس نحوه تولید است که به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
-
لوله PEX-A
این لوله منعطف‌ترین لوله پکس بوده و بدون ساختار مارپیچی می‌باشد و امکان تعمیر پیچ‌وتاب‌های آن توسط تفنگ حرارتی وجود دارد. این لوله‌ها بیش از نیم قرن است که استفاده می‌شوند اما یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف آن مقاومت کم در برابر مواد شیمیایی است. همچنین قیمت این لوله‌ها در مقایسه با انواع دیگر لوله‌های پکس 2 تا 3 برابر بیشتر است. ضعف در برابر اکسیداسیون در طولانی مدت باعث می‌شود که این لوله‌ها در برابر ترک‌خوردگی نیز مقاومت بالایی نداشته باشند.
- برای تولید این لوله‌ها از پروکسیدهای ارگانیک استفاده می‌شود و زمانی که این پروکسیدها در معرض حرارت قرار بگیرند رادیکال‌های آزاد واکنش‌پذیر تولید می‌کنند که باعث هم‌جوشی بین زنجیره‌های پلی‌اتیلن حین عبور از داخل لوله می‌شود.
-
لوله PEX-B
لوله PEX-B نیز نوعی از لوله‌های پکس است که 4 دهه است مورد استفاده قرار می‌گیرد و از طول عمر بسیار خوبی برخوردار است. این لوله‌ها دارای ظرفیت انفجاری بیشتری در مقایسه با لوله‌های PEX-A هستند و در برابر اکسیداسیون نیز می‌توانند همانند این لوله‌ها مقاوم باشند. اصلی‌ترین ایراد لوله‌های PEX-B ساختار مارپیچی و سفتی آنها است. لوله‌های PEX-B که در قطرهای بیشتر از 25 میلی‌متر تولید می‌شوند می‌توانند مقاومت خمشی بالایی داشته باشند اما امکان تعمیر این لوله‌ها با تفنگ حرارتی وجود ندارد و هرگونه تاب خوردگی در آنها باید با نصب یک حلقه جفت‌ساز برطرف شود.
- روش تولید این لوله‌ها با نام روش سلان شناخته می‌شود که مستلزم پیوند زدن یک مولکول سیلان واکنش‌پذیر به ستون اصلی پلی‌اتیلن است.
-
لوله PEX-C
لوله PEX-C را می‌توان مقاوم‌ترین نوع لوله‌های پکس دانست اما در برابر اکسیداسیون و خوردگی مقاومت کمی دارند به همین دلیل توصیه می‌شود که از آنها در سیستم‌های لوله‌کشی استفاده نشود. برای تولید این لوله‌ها از روش پرتو الکترون برای شبکه‌ای‌سازی لوله استفاده می‌شود و از آنجایی که پروکسید در این فرآیند کاربردی ندارد اصطلاحاً به آن روش پاک می‌گویند. در حقیقت این روش مستلزم قرار دادن لوله پلی‌اتیلن تحت فشار در معرض مقدار زیادی الکترون‌های پرانرژی است. در مقاله دیگری از سایت وینوپلاستیک اطلاعات جامع و کاملی در مورد انواع شیر بال ولو و کاربردهای آن ارائه شده و مطالعه آن نمی‌تواند خالی از لطف باشد.
مزایای اصلی لوله‌های PEX
همان‌طور که گفته شد استفاده از لوله‌های پکس در سیستم‌های لوله‌کشی و … رواج زیادی پیدا کرده و به واسطه داشتن ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فرد می‌توانند برتری‌های قابل توجهی به سایر لوله‌های فلزی، پلیمری و … داشته باشند. از جمله مهم‌ترین مزایای لوله PEX می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- این لوله‌ها دارای انعطاف‌پذیری و استحکام بالایی هستند و در مقایسه با سایر لوله‌های مشابه دیگر از طول عمر بالاتری برخوردار هستند.
- این لوله‌ها به دلیل وجود لایه فلزی در ترکیب خود از مقاومت حرارتی بالایی برخوردارند.
- به دلیل داشتن حافظه شکلی قوی به راحتی به حالت اولیه خود برمی‌گردد.
- این لوله‌ها در برابر تغییرات دمایی و یخ‌زدگی مقاومت بالایی دارند.
- نصب و اجرای این لوله‌ها بسیار راحت است و در برابر سایش و خوردگی بسیار مقاوم هستند.
- در برابر فرسودگی مقاومت بالایی داشته باشد و از دوام و ماندگاری مناسبی برخوردار است.
کاربردهای لوله پکس
لوله‌های پکس نصب و راه‌اندازی ساده‌ای دارند و در متراژهای بالا در دسترس می‌باشند که نیاز به اتصالات اضافی را از بین می‌برد به همین دلیل کاربردهای متعددی دارند که مهم‌ترین آنها به شرح زیر هستند:
- استفاده در سیستم‌های لوله‌کشی آب سرد و گرم در ساختمان‌های مسکونی، تجاری، صنعتی و …
- استفاده در سیستم‌های گرمایش از کف
- استفاده در سیستم لوله‌کشی گرمایشی و تهویه مطبوع
- استفاده در گلخانه‌ها، زمین‌های فوتبال و ورزشی
- استفاده در سیستم‌های اطفاء حریق و …
قیمت لوله پکس
قیمت لوله‌های پکس همانند قیمت لوله برق می‌تواند تحت تأثیر فاکتورها و عوامل مختلفی قرار داشته باشد که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند:
- کیفیت مواد به کار رفته در ساختار لوله‌ها
- برند و شرکت تولید کننده لوله
- قطر و ضخامت لوله‌ها
- ویژگی‌ها و قابلیت‌های فیزیکی و شیمیایی لوله‌ها
- داشتن نشان استاندارد
- نوسانات نرخ ارز
- قیمت مواد اولیه
- هزینه‌های حمل‌ونقل
- متراژ و حجم خریداری شده و …
جمع‌بندی نهایی
لوله‌های PEX که با نام لوله‌های 5 لایه نیز شناخته می‌شوند نوعی از لوله‌ها هستند که از ترکیب مواد پلیمری و یک لایه آلومینیوم تولید شده و به سه دسته اصلی شامل PEX-A، PEX-B و PEX-C تقسیم می‌شوند. این لوله‌ها از قیمت مناسبی برخوردار بوده، طول عمر بالایی دارند، نصب و راه‌اندازی آنها ساده است و وزن کمی دارند به همین دلیل در سیستم‌های لوله‌کشی، سیستم‌های گرمایش از کف و … کاربردهای متعددی دارند.
