استفاده از لوله و اتصالات امروزه در تمامی صنایع رواج زیادی داشته و این تجهیزات برای انتقال سیالات مختلف از نقطه‌ای به نقطه دیگر به کار می‌روند. لوله و اتصالات می‌توانند انواع مختلفی از نظر جنس، سایز و ابعاد، کاربرد و … داشته باشند. یکی از مهم‌ترین نکات و اصول انتخاب، خرید و استفاده از لوله‌ها و اتصالات، آشنایی با کلاس لوله و کدهای تأسیساتی است. امروزه تمامی لوله‌ها در کلاس‌های خاص و ویژه‌ای تولید شده و تأسیسات نیز دارای کدهایی هستند که شناخت و استفاده از آنها را راحت‌تر کرده است. در ادامه مطلب به بررسی کلاس لوله و کدهای تأسیساتی پرداخته خواهد شد.
کلاس لوله چیست؟
در حقیقت زمانی که پرسیده می‌شود کلاس لوله چیست منظور همان لوله است چرا که لوله‌ها به عنوان ابزارهایی توخالی برای انتقال سیالات مختلف شناخته می‌شوند که گاها دارای کاربردهای سازه‌ای، پوشانندگی و غلاف گونه نیز هستند. زمانی که در مورد کلاس صحبت می‌شود می‌توان به هر فاکتوری که در دسته‌بندی کردن لوله‌ها به کار می‌رود اشاره کرد. لوله‌ها از نظر روش تولید می‌توانند در دو کلاس مانیسمان (لوله‌های بدون درز) و درزجوش (لوله‌های دارای درز) طبقه‌بندی شوند. کلاس لوله و اتصالات از نظر جنس نیز می‌تواند متفاوت باشد و انواع محصولات فولادی، پلاستیکی، پلیمری، سیمانی، شیشه‌ای و … را پوشش بدهد.
بر اساس تعاریف، کلاس لوله (یا طبقه‌بندی لوله) سندی است که شامل نوع لوله ها و اجزای مرتبط با آن می‌باشد که می‌توانند در یک فشار خاص یا شرایط دمایی معین استفاده شوند. کلاس لوله معمولاً توسط مهندس یا اپراتور پروژه مشخص و تهیه می‌شوند و می‌تواند اطلاعاتی همچون مشخصات مواد، داده‌های ابعادی، برنامه‌های کاربردی، رتبه‌بندی فلنج، انواع لوله و شیر و … را شامل شود.
- هر کلاس لوله مشخصات ماده اصلی تولید شده، موارد ضد خوردگی، محدوده دما و فشار و سایر موارد خاص تعریف می‌شود.
- اکثر اوقات سند کلاس لوله حاوی کدهای اختصاری است تا اطلاعات تا آنجا که ممکن است دقیق باشد و تعیین این کدها در ابتدا یا پایان سند قرار خواهد گرفت.
مشخصات کلاس و کدهای استاندارد
همان‌طور که گفته هرکدام از انواع لوله و اتصالات upvc و … می‌توانند در کلاس‌های متفاوتی قرار داشته باشند و از کدهای منحصربه‌فردی برخوردار باشند و برای آنکه اطلاعات دقیق و کاملی به مخاطب برسانند از کدها و اعداد کوتاه استفاده می‌کنند. درک نحوه خواندن مشخصات لوله برای استفاده بهینه از سند بسیار مهم است. به عنوان مثال در نمودار پردازش و ابزار، خط نقل شده FW- 1014- 1CS1P- 12 است و می‌توان این کد را به شرح زیر بیان کرد:
- عدد 12 در این کد به معنی اندازه اسمی لوله خواهد بود.
- FW کد خدمات محصول است که به معنی کاربرد لوله خواهد بود. برای مثال FW به معنی Fire Water (مخصوص آب) است.
- عدد 1014 مربوط به شماره خط لوله است و در اصل مجموعه‌ای منحصربه‌فرد از شماره‌های اختصاص داده شده به یک بخش خاص یا مسیر لوله است که در مرحله طراحی قرار می‌گیرد.
- عبارت 1CP1نیز مرجع دستی کوتاه به سند مشخصات لوله‌کشی برای شماره مشخصات لوله است. این عبارت منحصربه‌فرد بوده و شماره اول معمولاً به درجه فشار سیستم اشاره دارد.
- همچنین بر روی انواع لوله آب و … کدهای دیگری نیز درج می‌شود که هرکدام می‌توانند اطلاعات مختلفی به مسئولان اجرای پروژه انتقال بدهند. به عنوان نمونه کد تأسیساتی PN16 بر روی لوله نشان می‌دهد که محصول مورد نظر برای فشار 16 بار تولید شده و می‌تواند در سیستم‌های لوله‌کشی تحت فشار مورد استفاده قرار بگیرد.
رایج‌ترین کدهای تأسیساتی لوله
در حقیقت هرکدام از کشورهای جهان می‌توانند کدها و استانداردهای خاص خود را داشته باشند اما کدها و استانداردهای آمریکایی بیشترین استفاده را داشته و در سراسر دنیا رایج هستند. از جمله اصلی‌ترین کدها و استانداردهای اصلی که در برنامه‌های لوله‌کشی استفاده می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره داشت
- کدهای ASME برای صنعت لوله‌کشی
- کد 1.0 ASME B31 برای لوله‌کشی تحت فشار
- کد ASME B31.3 برای لوله‌کشی فرآیند
در اصل هرکدام از این کدها می‌توانند اطلاعات دقیقی به مجریان پروژه ارائه کنند و فرآیند لوله‌کشی را تسهیل نمایند. در مقاله دیگری از سایت وینوپلاساتیک به بررسی مهم‌ترین راهکارها برای افزایش طول عمر شیرآلات پرداخته شده که مطالعه آن خالی از لطف نیست.
رایج‌ترین کدهای تأسیساتی لوله پی وی سی
همان‌طور که گفته شد لوله‌ها می‌توانند از نظر نحوه تولید، سایز و ضخامت، جنس و … در کلاس‌های مختلفی طبقه‌بندی شوند و هرکدام از این کلاس‌ها می‌توانند کدهای تأسیساتی خاص خود را داشته باشند. لوله پی وی سی از جمله کاربردی‌ترین لوله‌ها در صنایع مختلف است و می‌تواند در کلاس‌های متعددی در دسترس باشد. کلاس لوله و کدهای تأسیساتی این لوله‌ها نیز می‌تواند اطلاعات مختلفی ارائه کند. رایج‌ترین کدهای این لوله‌ها از نظر نوع استفاده به شرح زیر هستند:
- کد B: در لوله و اتصالات پی وی سی فاضلابی نشان دهنده استفاده روکار در داخل ساختمان بوده و به دیوار نصب می‌شوند.
- کد D: کاربرد این نوع لوله‌ها و اتصالات برای فاصله یک متر و کمتر، از ساختمان جایی که لوله‌ها و اتصالات در زیر زمین دفن شده‌اند و به سیستم اصلی و خروجی فاضلاب شهری متصل می‌شوند.
- کد BD: لوله‌ها و اتصالات دارای این کد در هر دو حوزه ذکر شده قابل استفاده می‌باشند.
جمع‌بندی نهایی
لوله‌ها و اتصالات از کاربردی‌ترین تجهیزاتی هستند که امروزه در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تجهیزات برای استفاده راحت‌تر در کلاس‌های مختلف از نظر نوع مواد سازنده، قطر و سایز، نحوه تولید و … قرار گرفته و از کدهای تأسیساتی مختلفی همچون کدهای فشار، محل استفاده، سیالات مورد استفاده و … هستند.
