در سیستم لوله‌کشی فاضلاب شهری از قطعات و اجزای مختلفی استفاده می‌شود که هرکدام کاربردها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی دارند. یکی از کاربردی‌ترین قطعات این سیستم‌ها منهول (Manhole) است که انواع مختلفی داشته و برای کاربردهای مختلف به کار می‌رود. منهول چیست؟ در حقیقت از انواع منهول برای اتصال دو یا چند لوله به هم استفاده می‌شوند. همچنین در سیستم‌های فاضلابی قطعاً باید از این وسیله کاربردی استفاده شود.
چرا که دسترسی به بخش‌های مختلف شبکه فاضلاب را برای افراد ساده‌تر می‌کند. در حقیقت منهول یا آدم‌رو یک ایستگاه در شبکه فاضلاب است که به کاربران اجازه دسترسی به بخش‌های مختلف آن را می‌دهد. در ادامه مطلب مشخص می‌شود که منهول چیست و چه کاربردهایی دارد.
منهول چیست؟
همان‌طور که گفته شد Manhole یا گودال دسترسی به گودالی گفته می‌شود که در شبکه فاضلاب وجود دارد و افراد می‌توانند از طریق آن به لوله‌های فاضلاب و قسمت‌های مختلف شبکه دسترسی داشته باشند. در اصل از منهول برای اتصال چند شبکه به هم استفاده می‌شود و تکنسین‌های آب و فاضلاب می‌توانند به کمک آن‌ها اقدام به سرویس، تعمیر و نگهداری شبکه فاضلاب نمایند. استفاده از این وسیله کاربردی از زمان شهرنشینی و احداث شبکه فاضلابی رایج بوده است و امروزه در کنار لوله pvc و انواع اتصالات بسیار پر استفاده است.
منهول‌ها همچنین می‌توانند به تهویه سامانه و شبکه فاضلابی کمک ویژه‌ای بکنند. با گسترش شبکه‌های فاضلابی تعداد این وسایل نیز در کوچه‌ها و خیابان‌های مختلف افزایش یافته است. در کف خیابان‌ها تعداد زیادی دریچه آهنی و بتنی وجود دارند که در حقیقت دریچه منهول‌ها بوده و به عنوان ایستگاه بازرسی متصدیان فاضلاب شناخته می‌شوند.
منهول فاضلاب چیست
اگرچه منظور بیشتر افراد در هنگام استفاده از واژه منهول، منهول فاضلاب است اما در حقیقت از این وسیله کاربردی در صنایع دیگری همچون برق و مخابرات نیز استفاده می‌شود؛ بنابراین منهول فاضلاب گودالی است که به افراد اجازه دسترسی به شبکه‌های فاضلاب، تعمیر و سرویس آن و … را می‌دهد.
البته امروزه منهول فاضلاب ساختمانی نیز تولید می‌شود که معمولاً از جنس PVC بوده و در مقیاس‌های کوچک‌تری تولید می‌شوند اما دقیقاً همان کارکرد منهول‌های فاضلابی را دارند و چند فاضلاب را در یک مسیر هدایت می‌کنند.
انواع منهول
با توجه به آنکه استفاده از منهول‌ها در شبکه‌های فاضلابی بسیار مهم و حیاتی است امروزه از مواد مختلفی تولید می‌شوند که هرکدام قابلیت‌ها و مزایای متعددی دارند و در اندازه‌های متفاوت تولید می‌شوند از رایج‌ترین انواع منهول می‌توان موارد زیر را عنوان کرد:
منهول‌های آجری
قدیمی‌ترین، ساده‌ترین و سنتی‌ترین نوع منهول‌ها منهول آجری است که سابقه استفاده از آن به هزاران سال قبل برمی‌گردد. در نقاط و مکانی که لازم است که بخش‌های مختلفی از سیستم فاضلاب به هم متصل شوند به کمک آجر اتاقک کوچکی ساخته می‌شود و سپس بر روی آن درب قرار داده می‌شود.
این منهول امروزه منسوخ شده است و کمتر در محیط‌های شهری از آن استفاده می‌شود. این منهول‌ها هزینه بسیار کمتری دارند و در برابر زلزله، فشار، ضربه و … مقاومت بالایی ندارند. همچنین این منهول‌ها به مرور زمان دچار تخریب شده و احتمال نشت فاضلاب به داخل آن وجود دارد.
منهول‌های بتنی
بعد از آنکه مردم به ناکارآمدی منهول‌های آجری پی بردند اقدام به تولید آن‌ها از بتن کردند. منهول‌های بتنی از مقاومت بسیار بیشتر و بهتری نسبت به منهول‌های آجری برخوردارند اما هزینه ساخت بالایی نیز دارند و تولید آن‌ها زمان‌بر است. از جمله معایب دیگر این منهول‌ها می‌تواند به وزن بالا، سختی حمل‌ونقل، امکان نشت آب و فاضلاب در آن و … اشاره کرد.
در بسیار از مواقع منهول بتنی با سپتیک تانک بتنی اشتباه گرفته می‌شود درحالی‌که کاملاً متفاوت هستند و سپتیک تانک بتنی بیشتری برای تصفیه مقدماتی فاضلاب استفاده می‌شود.
منهول‌های پلی‌اتیلن
ذهن بسیاری از افراد امروزه در پاسخ به سؤال منهول چیست به سمت‌وسوی منهول‌های پلی‌اتیلن می‌رود چرا که در سال‌های اخیر بسیار رواج پیدا کرده‌اند. این منهول‌ها در حقیقت از جنس لوله نشکن می‌باشند و بهترین و مناسب‌ترین نوع منهول‌ها هستند و در مقایسه با دو نوع قبلی کاربردهای متعدد و فراوانی دارند.
این منهول ها به سبب ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود در سال‌های اخیر به‌شدت در کشورهای توسعه‌یافته مورد توجه قرار گرفته‌اند. وزن پایین، انعطاف‌پذیری بالا، استحکام عالی، طول عمر بالا، حمل‌ونقل راحت، عدم، نصب بسیار راحت و… از مهم‌ترین ویژگی‌های این منهول‌ها هستند.
کاربردها و اهداف اصلی استفاده از منهول چیست؟
در حقیقت اهداف اصلی استفاده از منهول‌ها و کاربردهای آن‌ها بر اساس نوع آن‌ها مشخص می‌شود علاوه بر مواد سازنده می‌توان منهول ها را از نظر کارکرد نیز به انواع مختلفی تقسیم کرد. انواع منهول‌های فاضلاب از نظر کارکرد به سه دسته اصلی شامل منهول‌های گذر مستقیم، منهول‌های جانبی و منهول دراپ تقسیم می‌شوند و هرکدام از آن‌ها در شرایط ویژه‌ای استفاده می‌شوند. از مهم‌ترین کاربردهای منهول ها می‌توان به موارد زیر استفاده نمود:
- تجمیع و توزیع فاضلاب‌های شهری
- هدایت کردن و جمع‌آوری آب‌های زه کشی
- استفاده به عنوان حوضچه‌های آبگیری
- امکان جمع‌آوری آب‌های سطحی
- بهره‌گیری از منهول به عنوان محفظه نصب و تعمیر و بررسی شیرآلات تأسیسات
- دسترسی تکنسین‌های فاضلاب و تجهیزات به تأسیسات زیرزمینی
- استفاده به عنوان تهویه سیستم فاضلابی
- اتصال دهی در خطوط لوله‌های فاضلابی
- تغییر جهت، تغییر ارتفاع و یا تغییر در شیب خطوط لوله کاروگیت فاضلابی
- تغییر دادن قطر لوله‌های فاضلاب
- دسترسی به فیبرهای نوری و کابل‌های مخابراتی و همچنین استفاده در تاسیسات و لوله برق
بهترین استانداردها برای انتخاب منهول چیست
با توجه به آنکه منهول‌های مختلفی با اندازه‌ها، ابعاد و جنس‌های مختلفی وجود دارند برای انتخاب بهترین و مناسب‌ترین منهول برای فاضلاب لازم است که از استانداردهای ویژه‌ای پیروی شود:
- منهول باید وزن کمی داشته باشد و درعین‌حال از مقاومت بالایی در برابر فشار و ضربه برخوردار باشد.
- منهول باید دارای لایه داخلی صاف و صیقلی باشد
- منهول ها باید بتوانند در برابر مواد اسیدی و بازی مقاومت بالایی داشته باشند و دچار خوردگی نشوند.
- میزان نفوذپذیری منهول باید بسیار کم و نزدیک به صفر باشد.
- جنس منهول باید به شکلی باشد که از وارد شدن فاضلاب به داخل آب‌های زیرزمینی ممانعت کند.
- دریچه‌های منهول باید در برابر زلزله و … مقاوم باشد
خرید منهول
همان‌طور که گفته شد هرکدام از انواع منهول ها دارای کاربردها، قابلیت‌ها، مزایا و معایب خاص خود هستند و می‌توانند در محیط‌های مختلف استفاده کنند. با توجه به ویژگی‌های گفته شده می‌توان گفت منهول‌های پلی‌اتیلنی بهترین نوع منهول ها هستند چرا که از ویژگی‌ها و قابلیت‌های بهتر و بیشتری برخوردارند.
برای خرید این منهول ها باید به فاکتورها همچون جنس منهول، ابعاد و اندازه‌ها، برند و شرکت تولید کننده، ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی و … توجه کرد. در مقاله دیگری از سایت وینو پلاستیک که با عنوان راهنمای خرید لوله و اتصالات منتشر شده است، اطلاعات مفیدی در مورد خرید انواع لوله و اتصالات به خوانندگان ارائه شده است.
جمع‌بندی نهایی
منهول ها از جمله قطعات بسیار کاربردی و مهم در سیستم آب و فاضلاب شهری هستند که امکان دسترسی و تعمیر خطوط لوله را به تکنسین‌ها می‌دهد، باعث تهویه سیستم فاضلاب می‌شود، لوله آب را از مناطق مختلف به یک مسیر هدایت می‌کند و کاربردهای متعدد دیگری دارد. منهول انواع مختلفی دارد که نوع پلی‌اتیلن آن بهترین و کاربردی‌ترین آن‌ها است.
