مدیریت و هدایت فاضلاب‌های ساختمانی یکی از مهم‌ترین موارد و نکاتی است که در زمان ساخت ساختمان باید مورد توجه ویژه‌ای قرار بگیرد. چنانچه لوله‌کشی سیستم‌های فاضلابی از استانداردهای لازم برخوردار نباشد می‌تواند مشکلات و معضلات زیادی ایجاد کند. یکی از مهم‌ترین استانداردهایی که در سیستم‌های لوله‌کشی فاضلاب باید مورد توجه قرار داد سایز و قطر لوله‌های مورد استفاده در بخش‌های مختلف است. در ادامه این مطلب از وینوپلاستیک به بررسی کامل سایز لوله فاضلاب ساختمان و تأثیر آنها در هدایت مواد فاضلابی پرداخته خواهد شد.
اهمیت سایز لوله فاضلاب ساختمان
در حقیقت لوله‌ها تجهیزاتی هستند که برای انتقال مواد و سیالات مختلف از نقطه‌ای به نقطه دیگر استفاده می‌شوند و اندازه و سایز آنها نیز باید به‌گونه‌ای باشد که پاسخگوی حجم و فشار سیالات باشد. چنانچه از لوله‌هایی با قطر و سایز نامناسب برای فاضلاب‌های ساختمانی استفاده شود ممکن است دو حالت ایجاد شود.
- در حالتی که سایز لوله فاضلاب ساختمان کوچک‌تر از سایز استاندارد باشد مدت زمان طولانی‌تری برای تخلیه و انتقال فاضلاب نیاز خواهد بود و این امر باعث می‌شود که مشکلاتی همچون گرفتگی و انسداد در لوله‌ها ایجاد شود.
- در حالتی که از لوله‌های با سایزهای بزرگ‌تری از سایز استاندارد استفاده شود نیز ممکن است مشکلاتی همچون گرفتگی ایجاد شود چرا که اگر لوله بزرگ‌تر از سایز استاندارد باشد مواد فاضلابی با سرعت و حجم بیشتری تخلیه می‌شوند و در انتهای مسیر ظرفیت کافی برای تخلیه پسماندها وجود نخواهد داشت و مواد فاضلابی تجمع پیدا کرده و در نهایت موجب انسداد و گرفتگی مسیر می‌شوند.
اندازه استاندارد لوله فاضلاب ساختمانی
امروزه لوله‌ها از تنوع بالایی برخوردار بوده و می‌توانند بر اساس فاکتورهایی همچون جنس لوله، سایز و قطر، نحوه تولید، کاربردها، ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی و … دسته‌بندی شوند. لوله و اتصالات UPVC و انواع لوله‌های دیگر امروزه در سایزهای مختلفی همچون سایز 16، 20، 32، 40، 50، 63، 75، 90، 110، 125، 160، 200 و … تولید می‌شوند که هر کدام می‌توانند کاربردها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی داشته باشند. کارخانه‌ها و تولید کننده‌ها در زمان تولید لوله های فاضلاب موظف هستند که علامت و نشان‌هایی بر روی لوله درج کنند که حوزه کاربری آنها را مشخص کند. در حقیقت لوله هایی که برای سیستم‌های لوله‌کشی فاضلاب ساختمانی استفاده می‌شوند با نشان و علامت (BD)، (B) یا (D) مشخص می‌شوند.
در هر کدام از بخش‌های ساختمان می‌توان با توجه به حجم مواد فاضلابی از لوله‌هایی با سایزهای مختلف استفاده کرد اما رایج‌ترین لوله هایی که لوله‌کشی‌های فاضلابی ساختمان به کار می‌روند لوله‌های سایز 90 میلی‌متر و 110 میلی‌متر هستند و در حقیقت بهترین و استانداردترین سایز لوله برای فاضلاب لوله‌های سایز 90 می‌باشند.
نکات مهم در انتخاب سایز لوله فاضلاب
برای انتخاب سایز لوله های فاضلاب ساختمان لازم است که موارد و فاکتورهای مختلفی را در نظر گرفت که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند:
- نوع فاضلاب هر کدام از بخش‌های ساختمان متفاوت است بنابراین مهم‌ترین و اصلی‌ترین فاکتور در انتخاب سایز لوله نوع فاضلاب است.
- تعداد طبقات ساختمان و میزان حجم فاضلاب و فشاری که ایجاد می‌شوند می‌تواند اهمیت بالایی داشته باشد.
- شیب بندی در زمان لوله‌کشی فاضلاب از اهمیت بالایی برخوردار است و شیب لوله‌ها می‌تواند نقش ویژه‌ای در نحوه انتقال فاضلاب داشته باشد.
- اصول لوله‌کشی نیز اهمیت بالایی در تعیین سایز لوله خواهد داشت.
نحوه لوله‌کشی فاضلاب
همان‌طور که گفته شد نحوه لوله‌کشی در سیستم‌های فاضلی می‌تواند تأثیر ویژه‌ای در سایز لوله فاضلاب ساختمان داشته باشد. اصلی‌ترین و مهم‌ترین نکته در لوله‌کشی‌های فاضلاب این است که لوله‌کشی باید از کف و بدنه سرویس‌های بهداشتی از قطر کم به سمت قطر زیاد و لوله‌های اصلی انجام شود. به عنوان مثال نمی‌توان یک لوله پی وی سی سایز 110 را به لوله‌ای با قطر کوچک‌تری متصل کرد چرا که این کار لوله‌کشی فاضلاب معکوس بوده و یک کار کاملاً غیر اصولی است و می‌تواند مشکلات متعددی در آینده ایجاد کند.
همچنین در لوله‌کشی فاضلاب با توجه به نوع و جنس لوله‌ها می‌توان از موادی همچون چسب، اورینگ و جوش برای آب‌بندی لوله و اتصالات استفاده کرد و هر کدام از این روش‌ها می‌توانند ویژگی‌ها، مزایا و معایب خاص خود را داشته باشند.
لوله‌کشی فاضلاب معمولاً در یک سیستم لوله‌کشی بدون فشار صورت می‌گیرد اما چنانچه تعداد طبقات ساختمان اضافه می‌شود، لوله‌کشی فاضلاب به یک منهول و از آنجا به چاه منتقل شده و توسط پمپ‌های مخصوص به فاضلاب شهری منتقل خواهند شد. در این حالت لازم است که لوله‌کشی تحت فشار انجام شود و اندازه لوله‌ها نیز باید بر اساس حجم و فشار فاضلاب و همچنین قدرت و ظرفیت پمپ‌ها انتخاب شوند.
انواع شاخه‌ها و لوله فاضلاب
لوله فاضلاب همانند لوله برق می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد و هر کدام از آنها از کاربردهای خاص خود برخوردارند. رایج‌ترین لوله‌های فاضلاب به شرح زیر می‌باشند:
- لوله افقی فاضلاب که تمامی آب‌های قسمت سرویس بهداشتی وارد آن شده و به سمت لوله‌های زیرین و چاه هدایت می‌شوند
- لوله قائم فاضلاب که فاضلاب را به‌صورت شاخه‌ای جمع کرده و در پایین‌ترین طبقه به لوله افقی اصلی می‌برد.
- لوله افقی یا اصلی که در پایین‌ترین قسمت شبکه لوله‌کشی فاضلاب وجود داشته و فاضلاب را از لوله‌های قائم به پایین‌ترین لوله هدایت می‌کند.
- لوله‌های هواکش که برای شکل‌گیری و ارتباط شبکه لوله‌کشی فاضلاب با جریان هوای آزاد و حفظ آب و هوا به کار می‌روند.
- سیفون‌ها که با نگه داشتن مقداری آب در مسیر، از پخش شدن هوای آلوده و گازهای موجود در داخل شبکه لوله‌کشی فاضلاب جلوگیری می‌کنند.
هر کدام از این لوله‌ها متناسب با نوع و حجم فاضلاب می‌توانند اندازه و سایز مختلفی داشته باشند اما همان‌طور که گفته شد استانداردترین سایز لوله فاضلابی سایز 90 میلی‌متر است.
جمع‌بندی نهایی
سیستم لوله‌کشی فاضلاب ساختمان‌ها یکی از مهم‌ترین سیستم‌هایی است که در زمان ساخت ساختمان باید به آن توجه ویژه‌ای داشت. انتخاب سایز لوله فاضلاب ساختمان هم باید بر اساس تعداد طبقات ساختمان، حجم و فشار فاضلاب و بخش‌های مختلف ساختمان باشد. هرچند که لوله‌های فاضلابی در سایزهای مختلف تولید می‌شوند اما رایج‌ترین لوله هایی که در فاضلاب ساختمان استفاده می‌شوند شامل لوله‌های 90 و 110 میلی‌متر هستند.
