شرکت‌های ساختمانی و شهرسازی همواره به دنبال یافتن بهترین راه ممکن برای انتقال آب و فاضلاب به شیوه‌ای راحت و ساده می‌باشند. این مسئله تا جایی اهمیت دارد که فناوری‌های زیادی به صورت روزافزون به فرایند تولید سیستم‌های لوله‌کشی مختلف می‌پردازند تا راه‌حل‌هایی نوین و به صرفه برای مناطق شهری و روستایی پیدا کنند. توسعه لوله فشاری یا لوله سایز بزرگ یکی از پیشرفت‌های مهم در این زمینه بود که روند اجرای کار را بسیار ساده‌تر ساخت.
این کار در ابتدا با استفاده از لوله‌های فلزی انجام می‌شد که دردسرهای زیادی را به همراه داشت. لوله‌های فلزی علی‌رغم تمام آماده‌سازی‌های انجام شده معمولا بعد از مدتی کوتاه زنگ می‌زنند و نصب آنها نیز بسیار سخت است. علاوه بر همه این‌ها، لوله‌های انتقال آب و فاضلاب معمولا در فاصله‌ای مشخص از عمق زمین قرار می‌گیرند و تعویض یا تعمیر آنها چندان ساده نخواهد بود.
صنعت انتقال مواد و لوله‌سازی هیدرولیک گزینه مناسبی را پیش روی شرکت‌های مختلف قرار داد که شامل استفاده از لوله فشاری و لوله غیرفشاری است. این لولهها اغلب از موادی بادوام مانند یو پی وی سی ساخته می‌شوند و عمر مفید لوله‌کشی مناطق را تا حد قابل توجهی افزایش می‌دهند. با ادامه این مقاله همراه باشید تا به بررسی این موضوع پرداخته و انواع مواد قابل استفاده در لوله و اتصالات مواد سیال را مرور کنیم.
سیستم‌های انتقال مایعات و مواد سیال معمولا از انواع مختلف پلاستیک ساخته می‌شوند. تولیدکنندگان این محصولات باید موارد زیادی را در خط تولید مورد ملاحظه قرار دهند که یکی از مهم‌ترین آنها استاندارد CEN/TC155 است. به صورت خلاصه، این استاندارد حاوی الزاماتی مهم در حوزه لوله فشاری و غیرفشاری است که برخی از آنها را به صورت خلاصه مشاهده می‌کنیم:
مواد زیادی در ساخت لوله های فشاری و غیرفشاری به کار گرفته می‌شوند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت:
– ABS (کریلونیتریل بوتادین استایرن): لوله‌های ساخته شده از ای بی اس به دلیل قیمت مناسب و همچنین خواص شیمیایی خود معمولا به عنوان لوله فاضلاب ساختمان به کار گرفته می‌شوند. این لولهها همچنین مقاومت خوبی در مقابل حرارت و ضربه از خود نشان می‌دهند.
– پی وی سی (پلی وینیل کلراید): لوله پی وی سی یکی از باارزش‌ترین محصولات صنعت پتروشیمی به حساب می‌آید. قیمت پی وی سی چندان بالا نبوده و به راحتی نیز می‌توان لوله و اتصالات آن را سرهم‌بندی کرد. در گذشته پی وی سی به عنوان یک لوله فشاری مناسب در نظر گرفته می‌شد، اما اکنون جای خود را به برخی از انواع پیشرفته‌تر خود مانند UPVC داده است. این ماده همچنین برای تولید لوله برق وینوبند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
– سی پی وی سی: لوله های سی پی وی سی نیز به دلیل مقاومت بسیار بالایی که در برابر حرارت و ضربات وارد شده دارند، اغلب برای انتقال آب گرم در مقیاس وسیع به کار گرفته می‌شوند. نمونه‌هایی ارزان قیمت از این ماده به منظور انتقال فاضلاب نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
– پی وی سی پلاستیک نشده (Unplasticized Polyvinyl Chloride): لوله یو پی وی سی بدون هرگونه نرم‌کننده تولید می‌شود و از همین رو مقاومت بالاتر و اصطکاک کمتری با مواد دارد. این محصول اغلب برای لوله و اتصالات مختلف، انتقال آب آشامیدنی در مناطقی با شرایط توپوگرافی مختلف، زهکشی و حتی انتقال فاضلاب به کار گرفته می‌شود. قیمت پایین، خواص مکانیکی بسیار عالی، مقاومت خارق‌العاده در برابر مواد شیمیایی از جمله مزایای قابل توجه این لوله هستند که می‌توانند نظر هر شرکتی را به خود جلب کنند.
لوله‌های هیدرولیکی به صورت کلی به دو دسته لوله فشاری (تحت فشار) و لوله غیرفشاری (فاضلابی) تقسیم می‌شوند. شرکت وینوپلاستیک از تولیدکنندگان ممتاز این سیستم‌های لوله‌کشی در داخل کشور است که محصولات خود را با استفاده از جدیدترین ابزارآلات و با بکارگیری موادی مستحکم مانند UPVC در اختیار مشتریان قرار می‌دهد. لوله و اتصالات یو پی وی سی مقاومت بسیار مناسبی در برابر سیالات حاوی مواد شیمیایی دارند و در همان حال اصطکاک ناچیزی با مواد مختلف دارند. به علاوه، وزن این لولهها بسیار پایین است و حمل و نقل آنها با راحتی هرچه تمام‌تر صورت می‌گیرد. بکارگیری UPVC در شبکه‌های انتقال آب شهری و همچنین فاضلاب تحت لوله کشی فشاری و غیرفشاری کارایی خود را به خوبی ثابت کرده است.
لوله فشاری (تحت فشار) معمولا در سیستم‌های شهری انتقال آب آشامیدنی و فاضلاب‌های تحت فشار به کار می‌رود. این لولهها از مواد مستحکمی مانند UPVC ساخته شده و به هر دو صورت بالای زمین و زیر زمین نصب می‌شوند. شایان ذکر است که لوله های فشاری ساخته شده توسط وینوپلاستیک در برابر اشعه ماوراء بنفش مقاوم بوده و همین امر آنها را به گزینه‌ای مناسب برای پروژه‌های روکار تبدیل کرده است.
هر کدام از مواد قابل استفاده در سیستم‌های انتقال آب و فاضلاب دارای ویژگی‌های خاص هستند که بر قیمت و کاربرد آنها تاثیر مستقیم دارند. لوله فشاری UPVC وینوپلاستیک در سال‌های اخیر محبوبیت زیادی در میان شرکت‌های داخلی و خارجی به دست آورده است. خصوصیات اصلی این لولهها بدین شکل است:
همانطور که از اسم آنها پیداست، لوله های غیرفشاری به منظور انتقال مایعات بدون هرگونه فشار به کار گرفته می‌شوند و نیروی جاذبه نقش اصلی را در عملکرد آنها ایفاء می‌کند. این لولهها بیشتر اوقات برای انتقال فاضلاب و در فاصله‌ای مشخص از زیر زمین به کار می‌روند، اما استفاده از آنها در بالای زمین در بعضی از مناطق کوهستانی به وفور دیده می‌شود.
هرچند که لوله سایز بزرگ و لوله فشار قوی می‌توانند برای سیستم‌های آب‌رسانی و فاضلاب استفاده شوند اما شبکه‌های فاضلاب می‌توانند از لوله‌های غیر فشاری نیز استفاده کنند. این لولهها برای انتقال مایعات بدون هرگونه فشار به کار گرفته می‌شوند و عملکرد آنها تحت تأثیر مستقیم نیروی گرانش و جاذبه است. این لولهها معمولاً در فاصله مشخصی از زیر زمین استفاده می‌شوند هرچند که در مناطق کوهستانی می‌توانند در بالای زمین نیز استفاده شوند.
معمولاً لوله‌های غیر فشاری در سایزهای بزرگی تولید می‌شوند تا بتوانند با کمک نیروی جاذبه فضای بیشتری برای حرکت سیالات تأمین کنند. این لولهها در شرایط خاص و منحصربه‌فردی و با شیب مناسبی نصب می‌شوند و مهم‌ترین ویژگی‌های آنها شامل موارد زیر هستند:
شرکت وینوپلاستیک از جمله تولیدکنندگان نام‌آشنای لوله‌های هیدرولیک UPVC فشاری و غیرفشاری در ایران است که محصولات خود را در چهار حوزه شهرک‌های صنعتی، شرکت‌های آب و فاضلاب، جهاد کشاورزی و شرکت‌های آب منطقه‌ای ارائه می‌کند. در سال‌های اخیر، وینوپلاستیک قادر بوده است که لوله و اتصالات بسیاری از شرکت‌های فعال در این چهار حوزه را به خوبی تامین کرده و همچنین ارزآوری مناسبی را برای کشور به ارمغان آورده است.
به همین صورت، ارائه تجهیزات لوله‌کشی مورد نیاز بخش‌های کشاورزی و آب آشامیدنی شهری به صورت کامل توسط وینوپلاستیک صورت می‌گیرد. در صورت داشتن هرگونه سوال در مورد محصولات مختلف، با مشاورین وینوپلاستیک تماس حاصل فرمایید.
همانطور که گفته شد امروزه لولهها می‌توانند از مواد مختلفی تولید شوند که رایج‌ترین آنها شامل مواردی همچون پلی‌اتیلن، پلی وینیل کلراید، پلی‌پروپیلن، ABS(اکریلونیتریل، بوتادین و استیرن)، سی پی وی سی و پلی بوتیلن هستند. به صورت کلی لوله‌های پروپیلن در شبکه‌های فاضلابی بیشترین استفاده را دارند در حالی که لوله‌های فشار قوی از یو پی وی سی تولید می‌شوند. برای مقایسه لوله فاضلاب شهری و لوله فشار قوی آب‌رسانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
شاید بتوان یو پی وی سی را مهم‌ترین ماده‌ای نامید که لوله های سایز بزرگ هم‌اکنون با استفاده از آن ساخته می‌شوند. این لوله نشکن از وزن بسیار کمتری نسبت به گزینه‌های دیگر برخوردار بوده و از این رو نصب و راه‌اندازی آن بسیار ساده‌تر است. لوله و اتصالات ساخته شده از یو پی وی سی در بیشتر کارخانه‌های تولیدی مواد غذایی، آزمایشگاه‌های صنعتی و خطوط انتقال آب شرب و فاضلاب به کار می‌روند.
لوله سایز بزرگ مزایای زیادی را در اختیار مشتریان قرار می‌دهند تا از آنها برای اهداف گوناگون استفاده کنند. در میان کاربردهای این لوله‌های می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
به منظور تعیین تغییر کلی فشار استاتیک مایعات و سیالات در زمان جریان آنها در امتداد یک لوله سایز بزرگ، هر سه جزء معادله برنولی باید به صورت جداگانه در نظر گرفته شده و سپس با هم جمع شوند. تغییر در ارتفاع یا شیب لوله ممکن است که باعث افت فشار شود. به همین ترتیب، تغییر در سرعت سیالات می‌تواند فشار را افزایش دهد و بالعکس. تاثیر خالص این جریانات به اندازه نسبی این تغییرات بستگی دارد.
این جمله قدیمی که «مایعات و سیالات همیشه از سمت فشار بالا به سمت فشار کم جریان می‌یابند» کاملاً دقیق نیست. روش دقیق‌تر بیان این مسئله بدین صورت است که “سیالات و مایعات همیشه از یک منطقه با انرژی بالاتر به یک منطقه با انرژی کمتر جریان می‌یابند.» در زمان ارزیابی مناطق مختلف، متخصصین همیشه این نکات را در نظر گرفته و سپس محصولات مناسب را به مشتریان پیشنهاد می‌دهند.
جدول زیر سایزبندی تعدادی از لوله های سایز بزرگ را نشان می‌دهد که بر اساس استانداردهای جهانی تعریف می‌شوند.
| سوراخ لوله/اندازی اسمی | 15 | 20 | 25 | 32 | 40 | 50 | 65 | 80 | 100 | 150 |
| ۴۰ بار | ۱۵.۸ | ۲۱.۰ | ۲۶.۶ | ۳۵.۱ | ۴۰.۹ | ۵۲.۵ | ۶۲.۷ | ۷۷.۹ | ۱۰۲.۳ | ۱۵۴.۱ |
| ۸۰ بار | ۱۳.۸ | ۱۸.۹ | ۲۴.۳ | ۳۲.۵ | ۳۸.۱ | ۴۹.۲ | ۵۹.۰ | ۷۳.۷ | ۹۷.۲ | ۱۴۶.۴ |
| ۱۶۰ بار | ۱۱.۷ | ۱۵.۶ | ۲۰.۷ | ۲۹.۵ | ۳۴.۰ | ۴۲.۸ | ۵۳.۹ | ۶۶.۶ | ۸۷.۳ | ۱۳۱.۸ |
امروزه لولهها توسط تعداد زیادی از صنایع به منظور انتقال مواد مختلف و سیالات به کار گرفته می‌شوند و از همین روز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند. گسترش زندگی شهرنشینی و نیاز به انتقال هرچه سریع‌تر مواد موجب گسترش لوله سایز بزرگ شد و هم‌اکنون نظاره‌گر توسعه هرچه بیشتر آنها به صورت روزافزون هستیم.
لوله سایز بزرگ اغلب برای انتقال آب آشامیدنی در مناطق شهری و روستایی و همچنین انتقال فاضلاب و مواد زاید دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما موارد استفاده آنها حتی تا شرکت‌های تولید مواد شیمیایی، داروسازی و بسته‌بندی نیز ادامه پیدا می‌کند. کشورهای توسعه یافته هنوز هم در راس تولید و مصرف لوله و اتصالات با سایز بزرگ هستند و چنین پیش‌بینی می‌شود که روند تقاضا برای این محصولات در سال‌های آتی به شیوه‌ای خیره‌کننده افزایش پیدا کند.
به صورت کلی برای تولید انواع لولهها می‌توان از استانداردهای مختلفی استفاده کرد و لوله‌های فشار قوی و سایز بزرگ نیز از این قاعده خارج نیستند. استاندارد 13361 از جمله استانداردهایی است که برای لوله‌های UPVC اکسترود شده و همچنین لوله‌های خطوط انتقال و شبکه توزیع آب به حالت مدفون در خاک، لوله‌های انتقال آب به حالت روی کار و همچنین لوله‌های تخلیه فاضلاب زیر کار و روی کار به کار می‌رود.
این استاندارد همچنین می‌تواند برای لوله‌های تحت فشار تا 25 درجه سانتی‌گراد که در لوله فاضلاب ساختمان و شبکه‌های آب‌رسانی استفاده می‌شود نیز به کار برود. در حقیقت این استاندارد اندازه لولهها و رده‌های فشار را مشخص می‌کند.
البته استانداردهای دیگری برای تولید لوله‌های مختلف خصوصاً لوله‌های یو پی وی سی وجود دارند که هرکدام می‌توانند به جزئیات مختلفی از ویژگی‌ها و مشخصات لوله می‌پردازند. این استانداردها شامل ISIRI 9117، ISIRI 9118، ISIRI 9119، ISIRI 11105 و سایر استانداردهای ملی می‌باشند.
عواملی مانند هزینه مواد اولیه، مقررات ثبت شده، عمر مفید، ضخامت و همچنین اندازه کلی لوله بر قیمت لولهها تاثیر می‌گذارند. به همین شکل، موارد دیگری مانند قیمت اولیه نفت خام و گاز به صورت غیرمستقیم بر بازار لوله‌های پلاستیکی تاثیر دارند. در هر صورت، قیمت لوله‌های یو پی وی سی در مقایسه با موادی مانند آلومینیوم، فولاد یا آهن بسیار به صرفه‌تر است.
عوامل ذکر شده در بالا تنها عوامل موثر بر قیمت لوله‌های نیستند. بدیهی است که تعویض یا تعمیر لوله‌های انتقال آب یا فاضلاب زیرزمینی هزینه‌های زیادی را در پی دارند و به همین خاطر باید نهایت دقت را در انتخاب آنها به کار بگیرید. در این میان باید هزینه‌های نصب را نیز مورد ملاحظه قرار دهید.
شرکت وینوپلاستیک با در اختیار داشتن سال‌ها تجربه در امر تولید و ارائه لوله و اتصالات مختلف، محصولات گوناگونی را در اختیار مشتریان قرار می‌دهد. این امکان را در اختیار دارید که پس از بررسی محصولات و همچنین دریافت راهنمایی از مشاورین وینوپلاستیک، گزینه مناسب پروژه خود را انتخاب کرده و سپس برنامه‌ریزی‌های لازم را برای بکارگیری آن به انجام برسانید.
شرکت تولیدی وینوپلاستیک در سال 1358 با استعانت از پروردگار و تکیه بر دانش، تجربه و پشتکار مدیران، همچنین با کمک نیروهای جوان و متخصص خود به منظور تولید محصولاتی با کیفیت عالی و مطابق با نیازهای مشتریان پا به عرصه صنعت تولید لوله و اتصالات پلیمری در کشور عزیزمان ایران نهاد.
