صنعت آب و فاضلاب به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع در کشورهای مختلف دنیا شناخته می‌شود و پیشرفت علوم و تکنولوژی‌های مختلف باعث شده‌اند که این صنعت نیز دچار تغییرات و انقلاب شود. اگرچه انواع منهول فاضلاب یکی از تجهیزات کاربردی و مفید برای متمرکز کردن آب‌های زیرزمینی بوده و کاربردهای متفاوتی دارد اما به عنوان یکی از مهم‌ترین تجهیزات شبکه در صنعت آب و فاضلاب شناخته می‌شود.
امروزه انواع مختلفی از منهول ها وجود دارند که هر کدام از مواد مختلفی ساخته شده و کاربردهای متعددی دارند و می‌توانند در مکان‌ها و موقعیت‌های مختلف استفاده شوند. در ادامه مطلب به بررسی انواع منهول فاضلاب پرداخته خواهد شد.
آشنایی با کاربرد منهول
منهول یا Manhole در حقیقت به گودالی گفته می‌شود که در شبکه‌های فاضلاب تعبیه می‌شود تا اپراتورها بتوانند از طریق آن به شبکه‌ها و لوله‌های فاضلاب و قسمت‌های مختلف این شبکه دسترسی داشته باشند. در اصل منهول برای اتصال چند شبکه به هم استفاده می‌شود و تکنسین‌های آب و فاضلاب قادر خواهند بود به کم آن اقدام به سرویس، تعمیر و نگهداری شبکه فاضلاب نمایند.
در مقاله دیگری با عنوان منهول چیست؟ از سایت وینوپلاستیک به بررسی انواع منهول و کاربردهای آن پرداخته شده که می‌تواند اطلاعات مفیدی به خوانندگان بدهد. از مهم‌ترین کاربردهای منهول ها می‌توان به موارد زیر استفاده نمود:
- هدایت و جمع‌آوری آب‌های زه کشی
- جمع‌آوری و پخش فاضلاب‌های شهری
- جمع‌آوری آب‌های سطحی
- استفاده به عنوان حوضچه آبگیری
- استفاده به عنوان محفظه نصب و تعمیر و بررسی شیرآلات تأسیسات
- اتصال خطوط لوله‌های فاضلابی و استفاده به عنوان تهویه شبکه فاضلاب
- امکان تغییر قطر لوله‌های فاضلاب و تغییر جهت، شیب و ارتفاع لوله‌های فاضلاب و …
انواع منهول فاضلاب
استفاده از منهول قدمتی طولانی و چند هزارساله دارد و مردم از شروع شهرنشینی و استفاده از شبکه‌های فاضلابی از این تجهیزات استفاده می‌کردند. در گذشته فقط منهول‌هایی از جنس آجر و سیمان وجود داشتند اما امروزه از مواد مختلفی برای تولید این تجهیزات استفاده می‌شود. از مهم‌ترین انواع منهول فاضلاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
منهول آجری و سیمانی
منهول‌های آجری و سیمانی از قدیمی‌ترین انواع منهول‌های فاضلابی هستند که هزاران سال است در جوامع فرهنگی و شهری استفاده می‌شود. این منهول ها دارای مشکلات و ایرادات متنوعی هستند که مهم‌ترین آنها به شرح زیر هستند:
- این منهول ها باید در محل نصب طراحی و ساخته شوند.
- زمان زیادی برای ساخته شدن این منهول ها نیاز است.
- مصالح مختلفی برای تولید این منهول ها لازم است.
- این منهول ها به صورت کامل آب‌بند نمی‌شوند
- این منهول ها در طول زمان دچار خوردگی و پوسیدگی زیادی می‌شوند و نیاز به رسیدگی و نگهداری دوره‌ای دارند و …
منهول‌های آجری و سیمانی امروزه دیگر در شبکه‌های فاضلابی استفاده نمی‌شوند و کاملاً منسوخ شده‌اند.
منهول‌های بتنی
از دیگر انواع منهول فاضلاب می‌توان به منهول‌های بتنی اشاره کرد. از این منهول برای متمرکز کردن لوله فاضلاب ساختمان در مناطق دور افتاده و شهری استفاده می‌کنند. این منهول ها به دو شیوه اجرا می‌شوند. در اجرای منهول به شیوه اول ابتدا محل منهول آرماتوربندی شده و درجا بتن‌ریزی انجام می‌شود. این کار معمولاً نیاز به تجهیزات و ادوات متعددی دارد. این روش نیاز به نیروی کار، هزینه‌های زیاد و زمان زیادی دارد.
در روش دوم از قطعات پیش ساخته استفاده می‌شود به‌گونه‌ای که ابتدا منهول ها تولید شده و به‌وسیله ماشین‌آلات به محل پروژه منتقل می‌شود.
در این روش زمان ساخت منهول کمتر است اما برای انتقال به محل پروژه نیاز به ماشین‌آلات سنگین و نیروی انسانی دارد و منهول به صورت کامل آب‌بند نخواهد شد. این بتن می‌تواند در طول زمان دچار فرسودگی شده و از بین برود و نیاز به تعمیر و نگهداری مستمر دارد و تعمیر و بازسازی آن نیز نیازمند هزینه‌های بالایی است به همین دلیل استفاده از آن نیز به‌صرفه نخواهد بود.
انواع منهول فاضلاب کامپوزیت (GRP)
یکی دیگر از انواع منهول‌های فاضلاب که در اجرای آﺑﻴﺎری ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد منهول‌های GRP یا کامپوزیت است. این منهول ها از رزین، پلی استر و ماسه تولید می‌شود و ممکن است در نگاه اول این‌گونه به نظر برسد که خاصیت شکنندگی آن باعث شود که کارایی مناسبی نداشته و عمر کوتاهی داشته باشد و تحمل پذیرش فشار و بارهای مختلف را نداشته باشد. بزرگ‌ترین ایراد انواع منهول فاضلاب کامپوزیت این است که باید از قبل اندازه دقیق آن مشخص باشد و در کارخانه تولید و به محل پروژه منتقل شود.
ایراد دوم این نوع منهول وزن بالای آن است و برای حمل‌ونقل نیاز به ماشین‌آلات صنعتی است. مهم‌ترین کاربردهای منهول‌های GRP استفاده در مناطقی است که دارای آب‌های سطحی هستند چرا که آب‌بندی خوبی دارند. از مهم‌ترین کاربردهای این منهول ها استفاده به عنوان هندهول، حوض شیرآلات و اتاقک برق است.
منهول‌های پلی اتیلن
منهول‌های پلی‌اتیلنی یکی دیگر از انواع منهول ها است که امروزه رواج بسیار زیادی پیدا کرده و به دلیل قابلیت‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فردی که دارد استفاده‌های متعددی دارد. این منهول ها در مقایسه با سایر منهول ها از وزن کمتری برخوردار است و در برابر مواد اسیدی و قلیایی مقاومت بسیار خوبی دارد.
این منهول ها همچنین قیمت کمتری نسبت به سایر منهول ها دارد و در برابر فشار بارهای مردن و زنده ترافیکی به‌خوبی مقاومت می‌کند. از دیگر مزایای انواع منهول فاضلاب پلی‌اتیلنی می‌توان به آب‌بند کامل بودن آن اشاره کرد و اجازه خروج سیالات را به بیرون نمی‌دهد به همین دلیل خسارتی به محیط زیست وارد نخواهد کرد.
منهول‌های پلی اتیلن در دو نوع یکپارچه و ماژولار وجود دارند. منهول یکپارچه معمولاً برای آب‌های سطحی مناسب‌تر است. منهول‌هایی که از قطعات مختلف ساخته می‌شوند در هنگام نصب به راحتی می‌توانند از نظر ارتفاع و اندازه تغییر کنند. منهول‌های پلی‌اتیلنی در مقایسه با سیار منهول ها هیچ‌گونه ایراد و مشکلی ندارند و می‌توانند استفاده‌های متعددی برای شبکه‌های فاضلاب، متمرکز کردن لوله سایز بزرگ و … داشته باشند.
جمع‌بندی نهایی
منهول ها در اصل گودال‌هایی هستند که در شبکه‌های فاضلابی استفاده می‌شوند و تکنسین‌ها با کمک آنها می‌توانند به شبکه دسترسی داشته باشند و اقدام به تعمیر و نگهداری قطعات مختلف شبکه بکنند. این قطعات کاربردهای متعددی داشته و می‌توانند برای هدایت و جمع‌آوری آب‌های زهکشی، فاضلاب، آب‌های سطحی و متمرکز کردن آنها استفاده شوند.
منهول ها همچنین امکان دسترسی به فیبرهای نوری و کابل‌های مخابراتی را فراهم کرده و در و در تأسیسات و لوله برق نیز استفاده می‌شود. امروزه انواع منهول‌های آجری، بتنی، سیمانی، پلی‌اتیلنی و کامپوزیتی در دسترس هستند. هر کدام دارای ویژگی‌ها و قابلیت‌های متعددی هستند و می‌توانند کاربردهای متفاوتی داشته باشند.
