فن کویل ها از جمله تجهیزات و دستگاه‌هایی هستند که کاربردها و استفاده‌های متعددی خصوصاً در تهویه مطبوع و سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی دارند. در حقیقت این دستگاه‌ها از دو قسمت فن و کویل ساخته شده و همانند انواع دستگاه‌ها و تجهیزات مختلف می‌توانند مزایا و معایب منحصربه‌فردی داشته باشند.
فن کویل ها می‌توانند در انواع صنعتی، نیمه‌صنعتی و غیر صنعتی وجود داشته باشند و هر کدام کاربردهای متعددی داشته باشند. در ادامه مطلب به بررسی کامل مزایا و معایب فن کویل و همچنین انواع آنها پرداخته می‌رود.
فن کویل چیست؟
در اصل فن کویل به دستگاهی گفته می‌رود که وظیفه اصلی آن تأمین گرمایش و سرمایش ساختمان‌ها است. این دستگاه از دو بخش اصلی شامل فن و کویل ساخته شده و در تابستان آب گرم و در زمستان آب سرد از داخل کویل‌های مسی یا آلومینیومی عبور داده می‌رود. فن دستگاه هوا را از داخل کویل ها عبور می‌دهد و این هوا بعد از آنکه از داخل کویل رد شد دچار تغییر دما می‌رود و در نهایت با کمک دریچه فن به بیرون پرتاب می‌رود.
هوای مطبوعی که از فن کویل تولید و توزیع می‌رود می‌تواند با هوای داخل محیط تبادل حرارت داشته باشد و در نهایت به دمای دلخواه برسد. به صورت کلی فن کویل‌ها می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند. مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند:
- فن کویل سقفی توکار که بسیار رایج بوده و فضای کمتری از ساختمان را اشغال می‌کند.
- روکار که بر روی سقف نصب شده و قالب رؤیت می‌باشد که معمولاً کمتر استفاده می‌رود.
- فن کویل زمینی که روی زمین نصب می‌رود اما می‌تواند فضای داخل ساختمان را اشغال کند.
- دیواری که روی دیوار نصب شده و شباهت بالایی به اسپلیتها دارد در حالی که ساختاری متفاوتی دارد
- فن کویل کاستی که بسیار رایج بوده و در داخل سقف به صورت توکار نصب می‌رود و اجزای آن در داخل سقف کاذب قرار دارد.
اجزای اصلی فن کویل ها
هرچند که فن کویل از دو قسمت اصلی فن و کویل ساخته می‌رود اما اجزای اصلی این تجهیزات شامل موارد مختلفی همچون کویل ها برای عبور آب و تبادل حرارتی با هوا، الکتروموتور برای چرخاندن فن یا بلوور، بلوور که وظیفه ایجاد جریان هوا را دارد، فلیتر هوا برای جذب گرد و غبار، شیر هواگیری، کلید سلکتوری برای تغییر سرعت موتور، ترموستات برای تنظیم درجه حرارت و لوله‌ها هستند. بهترین و باکیفیت‌ترین لوله برای فن کویل ها لوله وینودرین است که از تجمع و سرریز آب فن کویل جلوگیری می‌کنند.
مزایای فن کویل ها
همانطور که گفته شد فن کویل ها انواع مختلفی داشته و هر کدام از آنها می‌توانند کاربردهای متعددی در ساختمان‌های مختلف داشته باشند. این تجهیزات همانند انواع سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی دیگر بی‌نقص نیستند و از مزایا و معایب خاصی برخوردارند. از جمله مهم‌ترین مزایای فن کویل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
توزیع دمای مناسب
یکی دیگر از مهم‌ترین و بارزترین مزیت‌های فن کویل توزیع دمای مناسب آنها است. این سیستم‌ها از فن برای توزیع دما استفاده می‌کنند و به همین دلیل به کمک جریان هوا می‌توانند تمام بخش‌های ساختمان را در یک دمای مشخص متعادل کنند. در زمان طراحی فن کویل ها می‌توان با توجه به نوع کاربری ساختمان، محل در و پنجره، نقشه ساختمان و … محل آن را به شکلی انتخاب کرد که توزیع دما برای ساکنان به بهترین شکل ممکن انجام شود.
سرمایشی و گرمایشی بودن فن کویل
استفاده همیشگی و چهار فصله از فن کویل‌ها از مهم‌ترین مزیت‌های آنها به شمار می‌رود. همانطور که گفته شد در زمستان آب گرم از بویلر موتورخانه وارد کویل ها شده و فن پس از عبور از کویل ها باد گرم تولید کرده و دمای محیط را افزایش می‌دهد در حالی که در فصول گرم سال آب سرد از چیلرها وارد کویل شده و تولید باد خنک می‌کند. فن کویل ها از نظر سیستم لوله‌کشی به صورت 2 لوله‌ای و 4 لوله‌ای وجود دارند که در مدل 2 لوله‌ای کویل‌های سرمایشی و گرمایشی یکسان هستند در حالی که در فن کویل 4 لوله‌ای کویل‌های سرمایشی و گرمایشی به صورت جداگانه می‌باشند.
تفکیک مستقل بخش‌ها
فن کویل ها در مقایسه با تجهیزاتی همچون هواسازها، ایرواشرها و همچنین کولرهای آب و … دارای قابلیت کنترل بخش یا زون هستند. در این سیستم‌ها و با توجه به زون بندی ساختمان می‌توان دمای هر بخش را به صورت جداگانه تنظیم نمود. در حقیقت هر تعداد فن کویل که در ساختمان وجود داشته باشند می‌توان به همان اندازه دماهای متفاوتی ایجاد کرد. این دستگاه‌ها از سیستم کنترلی برخوردار هستند و با استفاده از ترموستات می‌توانند قطع و وصل شده و دما را تنظیم کنند.
اجرای ساده و اشغال فضای کم
اجرای فن کویل ها فقط نیازمند دو لوله آب رفت‌وبرگشت است و همانند سیستم‌های داکت اسپلیت و هواسازها نیازی به کانال‌کشی ندارد و در نهایت فضای بسیاری کمتری اشغال می‌کند. برای نصب و راه‌اندازی این سیستم‌ها می‌توان از لوله و اتصالات وینوسایلنت به عنوان تجهیزات جانبی باکیفیت استفاده کرد.
- این سیستم‌ها به سیستم مرکزی کانالی نیازی ندارند، انعطاف‌پذیری بالایی در نصب دارند و همچنین از صدای بسیار کمی برخوردارند.
معایب فن کویل ها
فن کویل ها در کنار تمامی مزیت‌هایی که دارند بی‌نقص نبوده و می‌توانند معایب مختلفی نیز داشته باشند. از جمله مهم‌ترین ایرادات و معایب فن کویل ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هزینه‌های تعمیر و نگهداری این سیستم‌ها می‌تواند زیاد باشد و هرچقدر که تعداد فن کویل ها در یک ساختمان بیشتر باشد این هزینه‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. به صورت کلی هر کدام از قطعات فن کویل دارای عمر مفیدی بوده و بعد از مدتی دچار فرسودگی و خراب شدن می‌شوند.
- کندانس آب در فصل تابستان دیگر ایراد فن کویل ها است. زمانی که آب سرد از داخل کویل ها عبور می‌کند قطرات آب روی لوله‌ها ایجاد می‌شود و باید این قطرات از داخل فن کویل به بیرون منتقل شوند. برای این کار باید از لوله‌های درین استفاده شود.
- فن کویل ها توانایی تولید هوای تازه ندارند و فقط هوای داخل محیط را مطبوع کرده و مجدداً به محیط منتقل می‌کنند. عدم تزریق هوای تازه به محیط می‌تواند باعث ایجاد حساسیت و بیماری شود. البته تعدادی از فن کویل ها دارای دریچه هوای تازه هستند.
- عدم توانایی کنترل رطوبت در فن کویل، بازدهی نسبتاً ضعیف، استفاده از لوله مانند لوله upvc به جای کانال و … از دیگر معایب فن‌کوئل‌ها هستند.
لوله‌کشی فن کویل
همانطور که گفته شد فن کویل ها از نظر سرمایش و گرمایش به دو دسته فن دو لوله‌ای و فن چهار لوله‌ای تقسیم می‌شوند. نحوه لوله‌کشی هر کدام از این فن کویل ها باهم متفاوت هستند. برای لوله‌کشی فن کویل‌های دو لوله‌ای از دو لوله برای ورود و خروج آب استفاده می‌رود. در فن کویل‌های چهار لوله‌ای دو جفت خط لوله به فن کویل می‌رسد. یک جفت لوله خطوط رفت‌وبرگشت چیلر برای تأمین آب سرد و یک جفت خط لوله برای تأمین آب گرم فن کویل.
به صورت کلی لوله‌کشی فن کویل ها کار ساده‌ای بوده و پیچیدگی بالایی ندارد. البته لازم است که در زمان لوله‌کشی مزایا و معایب فن کویل به صورت کامل مورد توجه قرار بگیرد. در مقاله‌ای تحت عنوان لوله گوشتدار چیست؟ اطلاعات متعددی در مورد لوله‌های گوشت دار با ضخامت‌های بالا در اختیار افراد قرار گرفته.
جمع‌بندی نهایی
فن کویل ها از جمله سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی رایجی هستند که در ساختمان‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. مزایا و معایب فن کویل در مقایسه با هواسازها، ایرواشرها و همچنین کولرهای آب باعث شده تا محبوبیت بالایی پیدا کنند و بیشتر مورد استفاده قرار بگیرند.
