استفاده از سیستم‌های لوله‌کشی برای انتقال انواع مایعات از جمله آب، نفت، مواد شیمیایی و … امروزه رواج بسیار زیادی دارد و یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین مشکلاتی که در این سیستم‌ها مشاهده می‌شود نشتی مایعات در محل اتصالات است که می‌تواند مشکلات و چالش‌های مختلفی ایجاد کند و حتی موجب بروز خسارت‌های مالی زیادی شود. یکی از تجهیزات کاربردی و مؤثر برای جلوگیری از نشتی مایعات در سیستم‌های لوله‌کشی گسکت بوده که در اصل نوعی واشر است و برای آب‌بندی انواع اتصالات استفاده می‌گردد. گستک ها همچون سایر تجهیزات مورد استفاده در سیستم‌های لوله‌کشی انواع مختلفی دارند و می‌توانند ویژگی‌ها و مشخصات منحصربه‌فردی داشته باشند. در ادامه مطلب بررسی خواهد شد که گسکت چیست، چند نوع بوده و از چه ویژگی‌ها و مشخصاتی برخوردار است.
گسکت چیست؟
گسکت یا Gasket در حقیقت به نوعی واشر مکانیکی گفته می‌شود که برای پوشش دادن فضای بین دو سطح به کار می‌رود و از ورود و خروج مایعات و سیالات جلوگیری می‌کند.
واژه گسکت در لغت معنی‌های متعددی همچون درزبند، واشر چرمی، بادبان بند، شراع بند، لایی و … دارد و در علوم مختلف با معانی مختلفی شناخته می‌شود. گسکت ها از خاصیت الاستومری قابل توجهی برخوردار هستند و قادرند فضای خالی، فاصله و تقاطع بین دو سطح که تحت فشار سیالات هستند را پوشش بدهند.
گسکت مانند لوله ها و اتصالات می‌تواند از مواد مختلفی همچون فلزات، پلاستیک‌ها و پلیمرها، چوب، پنبه، فوم و … ساخته شده و در صنایع مختلف به کار بروند.
ویژگی‌ها و نحوه عملکرد گسکت
گسکت به عنوان یک ابزار کاربردی در صنایع مختلف از ویژگی‌های منحصربه‌فردی همچون داشتن خاصیت ضد لرزش بودن، کاهش سروصدای قطعات، آب‌بندی و جلوگیری از نفوذ مایعات، مقاومت در برابر خوردگی، تحمل دما و فشار بالا و … برخوردار است.
نشتی مایعات در سیستم‌های لوله‌کشی، مخزن آب، تجهیزات صنعتی و … می‌تواند خسارت‌های زیادی ایجاد کند و انرژی و محصولات زیادی را هدر بدهد حتی محیط‌زیست را تحت تأثیر قرار بدهد.
گسکت ها با قرار گرفتن بین دو سطح می‌توانند به خوبی از نشتی مایعات و سیالات جلوگیری کنند و از بروز خسارت‌ها جلوگیری نمایند. این واشرها همچنین با جدا کردن قطعات از همدیگر می‌توانند از سایش، اصطکاک و خوردگی آن‌ها جلوگیر کنند. گسکت هایی که دارای خاصیت الاستومری هستند می‌توانند به راحتی تغییر شکل داده و تمام فضاهای خالی بین قطعات را پر کنند و این باعث می‌شود که از بروز نشتی‌ها به خوبی جلوگیری شود.
انواع گسکت ها و مشخصات آن‌ها
گسکت ها هم همانند لوله و اتصالات upvc می‌توانند بر اساس فاکتورها و پارامترهای مختلف دسته‌بندی شوند و کاربردهای متعددی داشته باشند.
این تجهیزات می‌توانند بر اساس نوع مواد سازنده و جنس به 4 دسته اصلی گسکت های فلزی (Metallic)، گسکت های نیمه فلزی (Semi Metallic)، گسکت های غیرفلزی (Non Metallic) و گسکت فلزی و نیمه فلزی تقسیم می‌شوند. هر کدام از این گسکت ها نیز می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند. از نظر ساختار و شکل ظاهری نیز گسکت ها می‌توانند به 3 دسته اصلی تقسیم شوند که به شرح زیر هستند:
گسکت رینگی (Ring Joint Gasket)
گسکت رینگی یا حلقه‌ای از جمله گسکت هایی است که بر اساس استانداردهای API 6A و ASME B16.20 تولید شده و برای اتصالات فلنج های Ring Type Joint:RTJ استفاده می‌شوند. گسکت های فلزی می‌توانند از جنس استنلس استیل 304 یا 316 و یا آهن نرم (Soft Iron) ساخته شوند و دارای مقطع بادامکی (Oval) یا 8 ضلعی (Octagonal) خواهند بود. گسکت های فلزی می‌توانند به 4 دسته اصلی شامل گسکت های نوع R (بیضوی و 8 ضلعی)، نوع RX (7 ضلعی)، نوع BX و نوع AX داشته باشند و گسکت های نیمه فلزی نیز شامل انواع گسکت های اسپیرال، شانه ای، گرافیتی و ژاکتی هستند در حالی که گسکت های لاستیکی شامل انواع کیت عایقی و غیر آزبستی هستند.
گسکت های مارپیچی (Spiral wound gasket)
گسکت مارپیچی نیز نوعی واشر است که از یک لایه فولاد ضدزنگ و یک لایه پرکننده از جنس آزبست یا تفلون یا گرافیت ساخته می‌شود و دارای سطح مقطع V شکلی است که به صورت فشرده دور هم پیچیده می‌شوند. مقطع وی شکل این گسکت باعث افزایش مقاومت در برابر فشارها می‌شود. این گسکت ها در تمامی اندازه‌ها و کلاس‌ها از یک ضخامت واحد برخوردارند و می‌توانند دارای رینگ‌های داخلی یا خارجی باشند. این گسکت ها از خاصیت ارتجاعی بالایی برخوردارند و می‌توانند در برابر فشار مقاومت بالایی داشته باشند و بیشتر در فلنج های ساده، فلنج های سطح برجسته و فلنج های زبانه و شیاردار استفاده می‌شوند. این واشرها می‌توانند همانند لوله پولیکا می‌توانند در سایزهای مختلف از ½ تا 60 اینچ وجود داشته باشند.
گسکت با پوشش فلزی (Metal Jacketed Gaskets):
گسکت هایی که دارای پوشش فلزی هستند و به عنوان گسکت ترکیبی شناخته می‌شوند می‌توانند از جنس آزبست، تفلون یا گرافیت باشند.
این گسکت ها ضخامت‌های مختلفی دارند در حالی که قطر خارجی آن‌ها نیز در یک اندازه مشخص برای تمامی کلاس‌ها مشابه است. این گسکت ها همراه با تقسیم‌کننده‌های یک تکه یا جوشی تولید می‌شوند و در انواع فلنج های سطح برجسته، فلنج های زبانه و شیاردار و همچنین مبدل‌های حرارتی به کار می‌روند.
گسکت لاستیکی
گسکت های لاستیکی با نامک رابر نیز شناخته می‌شود و در سیستم‌های لوله‌کشی مخازن و پروژه‌های آب و فاضلاب استفاده می‌شوند. این واشرها دارای خاصیت کشسانی و شکل‌پذیری بالایی هستند و برای آب‌بندی انواع تجهیزات به کار می‌روند. گسکت های لاستیک انواع مختلفی همچون گسکت مسطح، تقویت شده با رینگ فلزی و … داشته و از جنس EPDM، NBR، PTFE، سیلیکون و … تولید می‌شوند.
تأثیرگذارترین فاکتورها در قیمت گسکت چیست؟
قیمت گسکت همانند لوله خم گرم و انواع تجهیزات دیگر تحت تأثیر عوامل و فاکتورهای متعددی قرار دارد و قیمت ثابتی ندارد.
از مهم‌ترین فاکتورهایی که بر روی قیمت گسکت تأثیر دارند می‌توان به مواردی همچون برند و شرکت سازنده، کیفیت ساخت و جنس محصول، نوع مصرف محصول (خانگی، صنعتی، کارخانجات، پالایشگاه‌ها و…)، ویژگی‌ها و مشخصات مکانیکی و شیمیایی محصول، ابعاد و سایز گسکت، استانداردهای تولید و مدت زمان گارانتی و … اشاره کرد.
مهم‌ترین نکات در خرید گسکت چیست؟
هر کدام از انواع گسکت ها می‌توانند ویژگی‌ها و مشخصات منحصربه‌فردی داشته باشند به همین دلیل لازم است که در زمان خرید آن‌ها نکات و پارامترهای مختلفی را در نظر داشت. از مهم‌ترین نکاتی که در خرید گسکت ها باید در نظر داشت می‌توان موارد زیر را در نظر داشت:
- شرایط فشاری و دمایی Gasket
- نوع سیالی که از تجهیزات عبور می‌کنند.
- تعداد پیچ‌هایی که باید فلنج ها را به هم وصل کند و نوع فلنج ها
- نوع کارکرد و تعداد دفعات استفاده از گسکت
- برند سازنده و کیفیت واشرها
- مواد اولیه ساخت تجهیزات
- شرایط خورندگی و فرسایشی سیال و …
جمع‌بندی نهایی
گسکت ها در اصل نوعی واشر مکانیکی هستند که می‌توانند از جنس موادی همچون چوب، فلزات، پلیمرها و … تولید شده و برای آب‌بندی کردن فضای بین دو سطح استفاده می‌شوند. این واشرها می‌توانند از نظر جنس مواد تشکیل دهنده، نحوه طراحی و ساختار، سایز و ابعاد، کاربردها و … دسته‌بندی شوند و انواع مختلفی داشته باشند.
