لوله‌ها به‌عنوان یکی از کاربردی‌ترین تجهیزات در انتقال سیالات مختلف از نقطه‌ای به نقطه دیگر و همچنین محافظت از کابل برق و مخابرات و … شناخته می‌شوند و می‌توانند بر اساس فاکتورهای مختلفی همچون جنس، ابعاد، ضخامت، رنگ و … دسته‌بندی شوند. لوله‌های پلی اتیلن از جمله لوله‌های پلیمری هستند که امروزه در بسیاری از صنایع از جمله آب و فاضلاب، کشاورزی، گاز و … کاربردهای متعددی دارند و بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. این لوله‌ها به واسطه داشتن ویژگی‌های منحصربه‌فردی همچون وزن کم، مقاومت بالا، انعطاف‌پذیری عالی، طول عمر زیاد و … جایگزین بسیاری از لوله‌های فلزی، پی‌وی‌سی و … شده‌اند. برای تولید لوله‌های پلی اتیلن همانند انواع لوله‌های دیگر الزامات و قوانینی وجود دارند که تحت عنوان استانداردهای تولید شناخته می‌شوند. در ادامه این مطلب از وینوپلاستیک به بررسی کامل استانداردهای لوله پلی اتیلن پرداخته خواهد شد.
انواع استانداردهای لوله پلی اتیلن
لوله‌های پلی اتیلن همانند انواع لوله‌های دیگر می‌توانند با توجه به ویژگی‌ها و مشخصاتی که دارند از کاربردهای مختلفی برخوردار باشند و بر اساس نوع کاربری و کاربردی که دارند باید تحت استانداردهای خاصی تولید شوند. استانداردهای متعددی برای این لوله‌ها وجود دارند اما تعدادی از آنها از اهمیت و ارزش بیشتری برخوردارند که شامل موارد زیر هستند:
استاندارد 14427
مجموعه استانداردهای ۱۴۴۲۷ ملی ایران از 7 بخش مختلف تشکیل‌شده‌اند هرچند که بخش ششم آن هنوز به تصویب نرسیده است. این استانداردها در حقیقت ویژگی‌های كلی سامانه لوله‌گذاری از جنس پلی اتیلن را مشخص می‌کنند و می‌توانند طیفی از فشارهای كاری مجاز را در بر بگیرند. در اصل استاندارد 14427 الزامات مربوط به رنگ و افزودنی‌ها را مشخص می‌کند و هدف از تدوین آن ارائه ویژگی‌های لوله‌های پلی اتیلن برای كاربردهای مدفون در خاك یا روزمینی، به منظور آب‌رسانی برای مصارف انسانی، انتقال آب خام قبل از تصفیه، جمع‌آوری و انتقال فاضلاب و زهكشی تحت‌فشار، سامانه‌های فاضلاب تحت خلأ و آب‌رسانی برای سایر مصارف است. رعایت و اجرای 6 بخش از 7 بخش اصلی استاندارد 14427 الزامی و اجباری است.
- الزامات و روشهای آزمون سامانه لوله‌گذاری در استانداردهای ملی 2-14427 و 3-14427 و 4-14427 تعیین‌شده‌اند.
- الزامات مربوط به کارایی سامانه در استاندارد ملی 5-14427 ارائه شده‌اند.
- راهنمای ارزیابی انطباق در استاندارد ملی 7-14427 ارائه شده است.
استانداردهای DIN
DIN در حقیقت یک موسسه قدیمی است که فعالیت خود را از سال 1917 شروع کرده و استانداردهای آن امروزه در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته و رعایت می‌شود. این موسسه بیش از 30000 عنوان استاندارد مختلف دارد که می‌توانند تمامی جنبه‌های تکنولوژی تولید لوله‌های پلی اتیلن و استفاده از آنها را پوشش بدهند. مجموعه استانداردهای DIN آلمان از جمله استانداردهای سخت‌گیرانه در زمینه تولید لوله و اتصالات PE در دنیا است و امروزه اکثر تولیدکننده های مطرح جهان از این استانداردها برای محصولات خود استفاده می‌کنند.
استانداردهای ISO
سازمان بين‌المللي استاندارد ISO ابتدا با نام ISA) International standard association) در سال ۱۹۲۶ با شرکت ۲۰ کشور از سراسر دنیا احداث شد اما در سال 1942 منحل شد. در سال 1947 به منظور یکپارچه کردن تدوین استانداردها در سراسر دنیا و برای تسهیل کردن روابط و تجارت‌های بین‌المللی، سازمان بين‌المللي استاندارد ISO در ژنو سوئیس احداث شد و با عضویت 25 کشور فعالیت خود را شروع کرد و امروزه بسیاری از کشورها به عضویت این سازمان درآمده‌اند. استانداردهای ISO در حال حاضر ۱۱۹۵۰ مورد هستند که توسط ۲۸۵۶ كميته و زیر کمیته و بيش از 30000 كارشناس تدوين گرديده‌اند. از جمله رایج‌ترین استانداردهای ISO که در رابطه با تولید و نصب لوله پلی اتیلن هستند می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- ISO 1167:1996/EN 921:1995
- ISO 3663:1976
- ISO 4433:1997
- ISO 4437:1997
- ISO 9080:2003
- ISO 9623:1997
- ISO 9624:1997
- ISO 12162:1995
- ISO 12176-1:1998
- ISO 12176-2:2000
- ISO 12176-3:2001
- ISO 12176-4:2003
- ISO 13477:1997
- ISO 13479:1997
- ISO 13480:1997
- ISO 13761:1996
- ISO 14236:2000
- ISO/TR10358:1993
- ISO/TR11647:1996
- ISO/TS 10839:2000
- EN 1555:2002
هرکدام از انواع استانداردهای معرفی‌شده می‌توانند جنبه‌های مختلفی از لوله و اتصالات پلی اتیلنی را پوشش بدهند که مهم‌ترین آنها شامل مواردی همچون تعیین سختی برای تحمل فشار داخلی در فشار ثابت، فشار لوله و اتصالات پلی اتیلن و اندازه‌های سیستم متریک فلنج ها، مقاومت در برابر مواد شیمیائی، طبقه بندی محصولات و حوزه کارکرد، مشخصات کامل محصول، مقاومت دمایی و هیدرواستاتیکی، اندازه‌های نرو مادگی اتصالات و میزان مجاز لقی فلنج ها، تجهیزات سیستم جوش فیوژن پلی‌اتیلن، تعیین مقاومت پخش سریع ترک، مقاومت در برابر رشد آرام ترک، به هم فشردگی اتصالات، مقاومت در برابر مواد شیمیائی، نحوه جوش و فیوژن لوله و اتصالات و … هستند.
استاندارد ISIRI 1331
این استاندارد که توسط موسسه استاندارد و تحقیقات تدوین شده بود به‌عنوان یک استاندارد ایرانی تا سال 1391 مورد استفاده قرار گرفت و بعد از آن منقضی شده و از درجه اعتبار ساقط شد. امروزه و استاندارد INSO 14427 به‌عنوان یک استاندارد مرجع و کامل جایگزین استاندارد ISIRI 1331 شده است.
استانداردهای ASTM
استانداردهای ASTM (انجمن مواد و آزمون آمریکا) نیز از جمله استانداردهای معتبر و مطمئنی هستند که برای آزمایش و ارزیابی الزامات فیزیکی، مکانیکی، طراحی و نصب و انجام اقدامات راه‌اندازی لوله‌های پلیمری از جمله مهر و موم و اتصال آنها از اهمیت بالایی برخوردارند. از مهم‌ترین استانداردهای ASTM می‌توان به موارد همچون استانداردهای D618 ، D1238 ، D1598 ، D1599 ، D1600 ، D2122 ، D2290 ، D2837 ، D3350 و … اشاره کرد که مواردی همچون تعیین نرخ جریان ذوب، تعیین زمان شکست تحت‌فشار، ابعاد و اندازه‌ها، مقاومت کششی، نحوه نصب و … را پوشش می‌دهند.
استانداردهای AWWA
استانداردهای AWWA (انجمن امور آبی آمریکا) بیش از یک قرن است که ارائه شده‌اند و مواردی همچون حداقل الزامات، مواد، تجهیزات و شیوه‌های استفاده شده در تأمین آب را توسعه داده‌اند. از جمله مهم‌ترین استانداردهای AWWA می‌توان به مواردی همچون AWWA ANSI C 900 (2007)، AWWA C905 (2010) و AWWA M23 (2002) اشاره کرد که علاوه بر لوله پلی اتیلن در تولید لوله pvc نیز رعایت می‌شوند.
استانداردهای BS
استانداردهای BS (موسسه استاندارد بریتانیا) هم از استانداردهای معتبر و مرجعی هستند که می‌توانند در تولید، استفاده و نصب لوله پلی اتیلن به کار بروند و برای گستره وسیعی از کالاها و خدمات دیگر نیز کاربرد دارند. از مهم‌ترین استانداردهای BS برای لوله‌های پلی‌اتیلن می‌توان به مواردی همچون BS EN ISO 1872، BS EN ISO 9001-2000، BS EN ISO 9001-2004، BS EN ISO 11542، BS EN ISO 14632، BS EN ISO 15494 و BS ISO 5834 اشاره کرد. این استانداردها می‌توانند مواردی همچون مواد قالب‌گیری و اکستروژن، کیفیت و الزامات تولید، طراحی و نصب، روشهای آزمون، کاربردها و حوزه استفاده و … را پوشش می‌دهند.
جمع‌بندی نهایی
لوله‌های پلی اتیلن از جمله کاربردی‌ترین لوله‌های پلیمری هستند که در صنایعی همچون آب و فاضلاب، کشاورزی، گاز و … استفاده می‌شوند. این لوله‌ها می‌توانند تحت استانداردهای مختلفی در دنیا تولید شوند که رایج‌ترین آنها شامل مواردی همچون استانداردهای ISO، استانداردهای ASTM، استانداردهای BS و استانداردهای AWWA هستند اما در کشور ایران تحت استاندارد 7 گانه ۱۴۴۲۷ تولید و استفاده می‌شوند.
