آبیاری زیر سطحی یک روش آبیاری بسیار کاربردی در صنعت کشاورزی است که آب را از زیر خاک از طریق سیستمی متشکل از لوله و اتصالات و شیلنگ‌های مخصوصی که به نوعی قطره‌چکان محسوب می‌شوند به گیاه رسانده و آن را تغذیه می‌کند. این قطره‌چکان‌ها، در واقع لوله‌های متخلخلی هستند که به آب اجازه میدهند با سرعت یکنواخت و آهسته به خاک نفوذ کند. به این ترتیب دائما مقدار کمی آب به زمین ساطع شده و مستقیما به ریشه گیاهان می‌رسد. روش ابیاری زیر سطحی با لوله پلیکا از سیستم آبرسانی در برابر گزند عناصر طبیعی که میتوانند به لوله و اتصالات این سیستم آسیب برسانند مانند باد یا نور خورشید محافظت می‌کند. در ادامه این مقاله بیشتر در مورد مزایا و معایب این روش آبیاری به کمک لوله پلیکا صحبت خواهیم کرد.
مزایای استفاده از ابیاری زیر سطحی با لوله پلیکا
اجرای سیستم آبیاری قطره ای زیرسطحی به کمک لوله پلیکا می‌تواند مزایای زیر را به دنبال داشته باشد:
استفاده کارآمد از منابع آب
در مقایسه با آبیاری بارانی که میزان تبخیر آب در آن می‌تواند تا 45 درصد باشد؛ آبیاری زیر سطحی این مشکل را ندارد و به طور کلی فرآیند تبخیر آب سطحی در آن اتفاق نمی‌افتد.
افزایش عملکرد سیستم آبیاری و سلامت بیشتر محصولات
معمولا در سیستم ابیاری زیر سطحی با لوله پلیکا، لوله‌ها و اتصالات تشکیل‌دهنده این سیستم را در عمق 30 سانتیمتری سطح خاک دفن می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود که ریشه گیاهان مستقیما در معرض رطوبت قرار بگیرند و ساختارشان سالم و مستحکم شود. این سیستم برخلاف دیگر روشهای آبیاری که تمرکزشان انتشار آب روی سطح زمین است؛ آب را به عمق زمین نفوذ داده و ریشه را تغذیه می‌کند.
کاهش رشد علفهای هرز و فرسایش خاک
وقتی آب به طور مستقیم به ریشه گیاهان می‌رسد؛ هیچ آبی در سطح وجود ندارد که باعث رشد دیگر گیاهان مضر شود. از این رو اجرای ابیاری زیر سطحی با لوله پلیکا به معنی رشد کمتر علف هرز، کاهش هزینه‌های کشاورز برای از بین بردن این علف‌ها و استفاده کمتر از مواد شیمیایی و سموم در زمین‌های کشاورزی است.
دسترسی آسان به بخش‌های مختلف زمین و برداشت راحت‌تر محصولات
در سیستم SDI هیچ لوله‌ای روی سطح زمین کشاورزی وجود ندارد که وظیفه آبیاری را بر عهده داشته باشد. بنابراین دسترسی به قسمت‌های مختلف زمین برای کشاورز آسانتر و سادهتر می‌شود. این دسترسی راحت مزایای دیگری هم دارد. به عنوان مثال کشاورز می‌تواند از ماشین‌های مکانیکی مخصوص برداشت بدون ترس از آسیب رساندن به سیستمهای آبیاری استفاده کند. علاوه بر این در برخی از مزارع مانند زمین‌های کشاورزی مخصوص کاشت نیشکر و یونجه، که خطر ایجاد باتلاق بر اثر آبیاری سطحی وجود دارد؛ آبیاری قطره ای زیر سطحی می‌تواند از محصولات تا زمان برداشت در برابر این خطر محافظت کند.
آبیاری کارآمدتر زمین‌هایی با ابعاد نامنظم
بر خلاف اکثر روشهای مکانیزه آبیاری، سیستم SDI یا همان آبیاری زیر سطحی را میتوان در زمین‌هایی که ابعاد نامنظم دارند و قناص هستند نیز به راحتی اجرا کرد. SDI را میتوان در گوشه‌های زمین نیز گسترش داد و از زمین حداکثر بهره‌برداری را داشت.
آبیاری منظم
در این سیستم آبیاری، آب در دوزهای مکرر و به مقدار کم به ریشه گیاه می‌رسد. این ویژگی یک عامل کلیدی است که ابیاری زیر سطحی با لوله پلیکا را از سیستمهای آبیاری سنتی متمایز می‌کند. این روش آبیاری از قطع شدن آب جلوگیری می‌کند؛ اکسیژن‌رسانی به محصول را منظم کرده و محیطی را فراهم می‌کند که گیاه به رشد بهتر ریشه خود ترغیب می‌شود.
معایب آبیاری زیر سطحی با لوله پلیکا
علاوه بر مزایای مطرح شده؛ اجرای این سیستم آبیاری قطره ای به کمک لوله و اتصالات پلیکا معایبی نیز دارد که برخی از آنها عبارتند از:
ایجاد گرفتگی: قطره‌چکان‌هایی که روی لوله پلیکا وجود دارد ممکن است به راحتی دچار گرفتگی شوند.
ریشه‌کنی: گاهی ریشه گیاه رشد کرده و به داخل لوله پلیکا نفوذ می‌کند. این عامل هم می‌تواند زمینه گرفتگی لوله را فراهم کند.
هزینه اجرا: لوله پلیکا جزء محصولات گران برای نصب سیستم آبیاری محسوب می‌شود و استفاده از آن صرفه اقتصادی ندارد.
به دلیل معایبی که مطرح شد؛ متخصصان حوزه کشاورزی توصیه می‌کنند که به جای لوله پلیکا از لوله‌های مخصوص آبیاری زیر سطحی استفاده شود. جنس این لوله‌ها مقاوم است و علاوه بر اینکه احتمال گرفتگی‌شان کم است؛ شانس نفوذ ریشه به داخل آنها نیز پایین است. این لوله‌ها مخصوص اجرای آبیاری قطره‌ای در عمق خاک هستند و خاصیت ضد ریشه یا همان Anti-root دارند. از جمله دیگر مزایای این لوله‌ها عبارتند از:
- صرفهجویی در مصرف آب
- رشد بهتر گیاهان
- کاهش آفات و بیماری‌ها
- جلوگیری از رواناب و رسوب آهک
- قابلیت استفاده از آب فاضلاب
البته این لوله‌ها معایبی هم دارند که برخی از آنها عبارتند از:
- هزینه بالای نصب و نگهداری
- نیاز به تخصص و دقت بالا
- احتمال گرفتگی و ریشه‌کنی لوله‌ها
- احتمال شوری و آلودگی خاک
همانطور که مشاهده کردید؛ اجرای این نوع سیستم آبیاری مزایایی از قبیل افزایش عملکرد سیستم آبیاری، صرفهجویی قابل توجه در مصرف آب، نیاز کمتر به نیروی کار و کود، قوی‌تر کردن ساختار ریشه گیاهان، کاهش میزان رشد علفهای و کاهش شیوع بیماریهای مخصوص گیاهان را به دنبال دارد.
