امروزه انواع مختلفی از لوله‌ها در بازار وجود دارد که می‌توان از آنها به روش‌های مختلفی برای لوله‌کشی جهت انتقال سیالات مختلف، از آب شرب شهری گرفته تا پسماندهای فاضلاب استفاده کرد. اجرای این نوع سیستم زهکشی و تخلیه فاضلاب ساختمان‌ها به وسیله انواع لوله های لوله کشی از زمان‌های قدیم، حتی در تمدن‌های باستان نیز رواج داشته است. به عنوان مثال یونانی‌ها از لوله‌های سفالی برای انتقال آب از رودخانه‌ها به منازل مسکونی شهروندان و ساختمان‌های عمومی استفاده می‌کردند. با ورود به قرن بیستم، لوله‌های ساخته شده از موادی مانند چدن، مس و فولاد گالوانیزه محبوبیت بیشتری پیدا کردند و جای لوله‌های قدیمی را گرفتند.
با کشف علت مسمومیت با سرب، کم کم تولید کنندگان این محصول نیز دست به کار شده و لوله‌ها را از نظر جنس مواد و روش تولید توسعه دادند. امروزه انواع مختلفی از انواع لوله های لوله کشی در بازار وجود دارد که هر کدام برای هدف خاصی استفاده می‌شوند. لیستی که در ادامه این مقاله مشاهده می‌کنید؛ برخی از مهم‌ترین و پرکاربردترین لوله و اتصالات هستند که امروزه برای اجرای سیستم‌های مختلف لوله‌کشی از آنها استفاده می‌شود.
لوله‌های پی وی سی
لوله‌های پلی وینیل کلراید که به نام لوله پلیکا و لوله پی وی سی نیز شناخته می‌شوند برای اجرای سیستم زهکشی و آبرسانی سینک، توالت و حمام در ساختمان‌های مسکونی کاربرد دارند. این لوله‌ها بدنه‌ای از جنس پلاستیک داشته و به همین خاطر به نسبت دیگر لوله‌ها در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی مقاوم‌ترند. لوله پی وی سی تا وقتی در معرض آسیب‌هایی مانند ضربه و تماس با اجسام نوک تیز قرار نگیرد خراب نمی‌شود.
لوله‌های PVC همچنین قادر به تحمل فشار بالای آب هستند و به همین دلیل است که می‌توان از آنها به عنوان خط اصلی تامین آب ساختمان نیز استفاده کرد. همچنین پی‌وی‌سی ماده‌ای سبک است و همین موضوع کار با لوله‌های ساخته شده با آن را به نسبت لوله‌های قدیمی‌تر مانند لوله فولادی گالوانیزه راحت‌تر می‌کند. علاوه بر این لوله‌های پی وی سی دارای پوشش داخلی صافی هستند که از تجمع رسوب جلوگیری کرده و احتمال انسداد به دلیل تنگ شدن لوله را به شدت کاهش می‌دهد.
البته این محصولات معایب خاص خودشان را نیز دارند. به عنوان مثال لوله پی وی سی در سایزهای محدودی تولید می‌شود و مقاومت کمی در برابر حرارت بالای آب دارد. به همین خاطر نگرانی‌هایی در مورد مسمومیت با آنها وجود دارد. اگرچه در تولید اکثر لوله‌های PVC موجود در بازار تمام استانداردها رعایت می‌شود؛ اما نگرانی‌هایی در مورد اینکه ممکن است مواد شیمیایی پلی‌وینیل کلراید آنها وارد آب آشامیدنی شده و مشکلات تنفسی و تولید مثلی ایجاد کند وجود دارد.
مزایای و معایب لوله‌های PVC
مزایای اصلی لوله‌های پی‌وی‌سی عبارتند از:
- قوی و بادوام هستند
- قیمت پایین‌تری نسبت به لوله‌های مسی دارند
- تقریبا می‌توان گفت که غیر سمی هستند
- جنس بدنه آنها به صورتی است که صدای سیالاتی که از درون لوله می‌گذرد را خنثی می‌کند
معایب لوله پی‌وی‌سی نیز به شرح زیر هستند:
- برای نصب اتصالات نیاز به تجهیزات خاصی دارند
- فقط می‌توانند مایعاتی که تا 140 درجه فارنهایت دما دارند را تحمل کنند
لوله‌های مسی
قبل از تولید محصولاتی مانند لوله‌های PVC، این لوله‌های مسی بودند که در صنعت لوله‌کشی رواج بسیاری داشتند. این نوع لوله‌ها می‌توانند تا 50 سال عمر کنند و در گذشته بیشتر از آنها برای اجرای سیستم لوله‌کشی سینک ظرفشویی، دوش و وان حمام و سایر قسمت‌های لوله‌کشی ساختمان‌های مسکونی استفاده می‌شد. استفاده از این لوله‌ها به دلیل مقاومت در برابر خوردگی و حفظ کیفیت آب هنوز هم توسط برخی از متخصصان توصیه می‌شود.
لوله‌های مسی قادر به تحمل فشار بالای آب هستند و در برابر آب خیلی داغ و خیلی سرد تاب‌آوری بالایی دارند. همچنین می‌توان آنها را بازیافت و دوباره استفاده کرد. البته در کنار این مزایا، چند اشکال کوچک نیز به این محصولات وارد است. به عنوان مثال از آنجایی که بدنه این لوله‌ها سفت و خشک است و انعطاف‌پذیری پایینی دارد؛ لوله‌کش‌ها معمولا نمی‌توانند از لوله‌های مسی در فضاهای تنگ استفاده کنند. همچنین قیمت بالا نیز از دیگر معایب این مدل لوله محسوب می‌شود.
مزایا و معایب لوله‌های مسی
مزیت‌های این محصول عبارتند از:
- بادوام هستند و عمری بیشتر از 50 سال دارند
- در برابر خوردگی مقاومند
- می توانند دمای غیر متعارف آب سرد و گرم را تحمل کنند
معایب لوله‌های مسی نیز عبارتند از:
- گران قیمت هستند
- استفاده از آنها در فضاهای تنگ سخت است
- برای اتصال باید عملیات جوش‌کاری روی آنها انجام شود
لوله‌های پلی اتیلن چند لایه
لوله‌های PEX یا پلی اتیلن نیز به نوعی از لوله‌های پلاستیکی مقرون‌به‌صرفه با بدنه‌ای چند لایه گفته می‌شود که معمولا برای اجرای خطوط تامین آب از آنها استفاده می‌شود. این محصولات نیز مشابه لوله‌های پی‌وی‌سی، ضد زنگ‌زدگی و خوردگی هستند و سطح داخلی‌شان به دلیل صاف بودن، احتمال گرفتگی لوله را کاهش می‌دهد. با این وجود باید این سوال در ذهن‌تان ایجاد شده باشد که پس چه تفاوتی بین لوله PEX یا همان چند لایه و لوله PVC وجود دارد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که معمولا لوله‌کش‌های حرفه‌ای به سراغ لوله‌های PEX می‌روند؛ چرا که این محصولات انعطاف‌پذیرتر هستند و به راحتی می‌توان آنها را از داخل دیوارها، سقف و حتی کف ساختمان عبور داد و لوله‌کشی را به هر شکلی که تمایل داشت اجرا کرد. در عین حال بدنه این لوله‌ها به اندازه کافی قوی است که در برابر فشار آب خارج شده از منبع دارای پمپ مقاومت کند. لوله پلی اتیلن چند لایه معمولا در دو رنگ تولید می‌شود که یکی برای انتقال آب سرد و دیگری برای انتقال آب گرم کاربرد دارد. این تکنیک تولید، تشخیص و سازماندهی لوله‌ها را در هنگام کار آسان می‌کند.
مزایا و معایب لوله‌های پلی اتیلن چند لایه
لوله‌های PEX دارای مزایای زیر هستند:
- بسیار انعطاف‌پذیرند و بنابراین نیاز به اتصالات کمتری دارند. در نتیجه احتمال نشتی آنها به نسبت لوله‌هایی که زیاد به اتصالات نیاز دارند کمتر است
- در صورت استفاده صحیح در برابر خوردگی مقاوم هستند
- ارزان‌تر از لوله‌های مسی تمام می‌شوند
معایب لوله‌های PEX نیز عبارتند از:
- برای ایجاد اتصالات به ابزار خاصی نیاز دارند
- در فضاهای باز قابل استفاده نیستند
لوله‌های چدنی
امروزه با معرفی انواع لوله های لوله کشی به بازار دیگر کسی از لوله‌های چدنی برای لوله‌کشی ساختمان مسکونی خود استفاده نمی‌کند. در واقع مصرف خانگی این محصول دیگر منسوخ شده است. اگرچه برخی از خانه‌های قدیمی ممکن است هنوز هم مجهز به لوله‌کشی چدنی باشند؛ اما لوله چدنی معمولا برای لوله کشی ساختمان‌های تجاری یا توزیع آب شهری و همچنین خطوط فاضلاب و زهکشی کاربرد دارد.
مزایا و معایب لوله‌های چدنی
مزایای لوله‌های چدنی عبارتند از:
- در برابر گرما مقاوم هستند
- صدای مایعاتی که از درون لوله عبور می‌کنند را کاهش می‌دهند
- قوی و بادوام‌اند
معایب لوله‌های چدنی نیز به شرح زیر هستند:
- احتمال زنگ‌زدگی و تجمع مواد معدنی در داخل‌شان به شدت بالاست
- وزن زیادی دارند
لوله‌های فولادی
لوله‌های فولادی یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین محصولاتی هستند که در صنعت پایپینگ از آنها استفاده می‌شود. این لوله‌ها که بدنه‌ای از جنس فولا دارند دارای کاربردهای وسیعی در صنایع مختلف از جمله صنعت تولید لوازم خانگی، خودروسازی، دوچرخه‌سازی، لوله بویلر و به‌خصوص لوله کشی انتقال آب هستند. معمولا اکثر لوله‌کش‌های حرفه‌ای از استحکام بالا و مقاومت در برابر حرارت و خوردگی به عنوان دلایلی که بر مبنای آنها استفاده از لوله‌های فولادی را برای سیستم لوله‌کشی توصیه می‌کنند نام می‌برند. این مزایا تا حدی پررنگ هستند که باعث شده از لوله فولادی در فرآیندهای صنعتی و پالایشگاهی نیز به وفور استفاده شود. لوله‌های فولادی به دو صورت بدون درز یا مانیسمان و درزدار یا جوشی تولید می‌شوند که هر کدام نیز کاربرد خاص خودشان را دارند.
مزایا و معایب لوله‌های فولادی
مهم‌ترین مزایای لوله‌های فولادی عبارتند از:
- مقاومت کششی بسیار بالایی دارند
- در برابر انواع فشارها استحکام بالایی از خود نشان می‌دهند
- برای اتصال‌شان می‌توان از روش جوش‌کاری استفاده کرد
موارد زیر نیز عمده‌ترین معایب لوله‌های فولادی محسوب می‌شوند:
- احتمال خوردگی در بدنه خارجی آنها وجود دارد
- فرآیند نصب و اتصال‌شان زمان‌بر و پرهزینه است
- اگر در مجاورت طولانی مدت با آب و رطوبت قرار بگیرند؛ احتمال پوسیدگی آنها هم از داخل و هم از خارج وجود دارد
لوله‌های گالوانیزه
لوله فولادی گالوانیزه شده یک نوع لوله فولادی سخت و مقاوم در برابر خوردگی است که برای سیستم تخلیه فاضلاب، تامین آب و مواردی از این دست کاربرد دارد. زمانی این مدل لوله انتخاب خوبی برای اجرای سیستم لوله‌کشی ساختمان‌های مسکونی بود؛ اما امروزه لوله‌های جدید مانند لوله‌های PVC و چند لایه جای آن را گرفته‌اند. دلیل اینکه این روزها کمتر از لوله فولادی گالوانیزه برای لوله‌کشی ساختمان استفاده می‌شود نیز به خطر افتادن ایمنی آب، خوردگی و ایجاد زنگ‌زدگی که می‌تواند به مرور زمان زنگار را وارد جریان آب کند است. البته این معایب هنوز به طور قطع اثبات نشده‌اند و به همین خاطر هنوز هم در بسیاری از ساختمان‌ها از لوله فولادی گالوانیزه برای سیستم لوله‌کشی آب، گاز و حتی فاضلاب استفاده می‌شود.
مزایا و معایب لوله‌های گالوانیزه
مزایای لوله‌های فولادی گالوانیزه به شرح زیر است:
- لوله‌هایی قوی و بادوام هستند
- اجرای سیستم لوله‌کشی با آنها ارزان‌تر از زمانی که از لوله‌های مسی استفاده می‌کنید تمام می‌شود
لوله‌های گالوانیزه معایبی نیز دارند که برخی از آنها عبارتند از:
- می‌توانند زنگ بزند و مایعات را با سرب آلوده کنند
- تجمع مواد معدنی در دیواره داخلی‌شان می‌تواند باعث ایجاد انسداد و گرفتگی شود
لوله های سبز یا پلی پروپیلن (PP)
لوله پلی پروپیلن جدیدترین نسل از لوله‌های ساختمانی است که به دلیل شیوه تولید متفاوت، معایب لوله‌های فلزی از جمله شکنندگی، فرسودگی و زنگ‌زدگی را ندارند و به دلیل کیفیت بالا، در صنعت پایپینگ بسیار پرکاربرد هستند. این لوله‌ها در دو رنگ سفید و سبز تولید می‌شوند که از نظر خاصیت و ویژگی‌های فنی هیچ تفاوت با یکدیگر ندارند. تنها تفاوتی که بین این دو رنگ لوله پلی پروپیلن (PP) وجود دارد این است که رنگ سفید آن را معمولا برای لوله‌کشی روکار استفاده می‌کنند. این در حالی است که غالب لوله‌کشی‌های توکار را جهت محافظت از لوله در برابر نور خورشید با لوله سبز پروپیلن اجرا می‌کنند. به لوله سبز و سفید لوله تک لایه نیز گفته می‌شود.
مزایا و معایب لوله‌های پلی پروپیلن (PP)
مزایای لوله سبز و سفید پروپیلن عبارتند از:
- مقاومت بالایی در برابر ضربه و فشار دارند
- سطح داخلی‌شان صاف است و به همین خاطر هم سرعت حرکت سیالات در آنها بالاست و هم امکان انسداد و گرفتگی‌شان کم است
- وزن کمی دارند و به همین خاطر نصب و حمل‌شان راحت است
- انعطاف‌پذیری بالا آنها باعث شده که امکان نصب‌شان در فضاهای کم و محدود وجود داشته باشد
- شکل ظاهری زیبایی دارند
- قیمت لوله پروپیلن در مقایسه با لوله‌های فلزی و لوله پلیکا مناسب‌تر است
موارد زیر از معایب لوله‌های سبز و سفید پروپیلن محسوب می‌شوند:
- قابلیت تحمل دمای بالا را ندارند و اگر برای حمل مایعات و سیالات خیلی داغ از آنها استفاده شود بعد از مدتی دچار افزایش ابعاد طولی می‌شوند. به همین خاطر استفاده از آنها در لوله‌کشی آب گرم شوفاژ به هیچ وجه توصیه نمی‌شود
- برای نصب آنها به ابزار و تجهیزات مخصوص از جمله اتو لوله‌کشی نیاز است و به همین دلیل سرعت نصب‌شان کمتر از دیگر انواع لوله های لوله کشی است
- نصب غیراصولی می‌تواند باعث خراب شدن لوله شده و سرعت حرکت آب درون لوله را کاهش دهد.
همانطور که اشاره شد؛ انواع مختلفی از لوله برای اجرای خطوط لوله‌کشی وجود دارد که هر کدام از آنها دارای معایب و مزایای خاص خود هستند. بنابراین برای اینکه بتوانید یک سیستم لوله‌کشی را به صورت موفق اجرا کنید؛ باید بدانید که از کدام یک از این محصولات باید برای سیستم مد نظرتان استفاده کنید. اگر مطالبی که در این مقاله به آنها اشاره شده است نتوانسته نیازتان به دریافت اطلاعات در مورد انواع لوله های لوله کشی را رفع کرده و تفاوت بین انواع لوله مخصوص لوله‌کشی و سایر محصولات مشابه مانند لوله برق را روشن کند؛ می‌توانید برای دریافت مشاوره تخصصی با یک لوله‌کش مجرب یا فروشنده معتبر مشورت کنید.
